Op 9 augustus 2024 brengt een jonge cellist zijn eerste cd uit op het Berlin Classics-label. De jonge Poolse cellist, Michał Balas, wijdde zich nl. vol passie en met bewonderenswaardige toewijding aan de Celloconcerti van Joseph Haydn. Beide concerti, zowel het concerto in C als het concert in D, genieten een bijzondere reputatie onder cellisten.
“Ik denk dat alle cellisten zijn opgevoed in de geest dat deze stukken alleen met groot respect benaderd mogen worden, zoals de cellosuites van Bach of de sonates van Beethoven”, zegt de jonge cellist uit Krakau, die al op het punt staat een wereld carrière te aanvaarden en voltooide zijn masterdiploma aan de Universiteit voor Muziek in Bazel. Met dit debuutalbum brengt hij een frisse en onbevooroordeelde blik op het centrale repertoire van zijn instrument. In samenwerking met dirigent Christian Erny uit Zwitserland en het Kurpfälzisches Kammerorchester Mannheim presenteert Balas de twee Haydn-concerti in een nieuw licht. Hij benadert de interpretatie met moed en zelfvertrouwen, terwijl hij tegelijkertijd het respect voor Haydns meesterwerken behoudt.
Vóór 1800 werden slechts enkele belangrijke celloconcerti gecomponeerd, met uitzondering van werken van componisten als C.P.E. Bach, Haydn, Boccherini en Vivaldi. Vivaldi’s typisch inventieve en diverse celloconcerti o.a. voor piccolo cello, met hun mooie langzame bewegingen, waren vrijwel zeker de allereerste, ooit gecomponeerd voor dit instrument. De eerste celloconcerti werden na de eerste ontwikkeling van het concerto grosso, gecomponeerd in de barok, toen het instrument zijn bescheiden rol als onderdeel van de continuo groep verliet, om zijn plaats als solo-instrument in een concerto-bezetting op te nemen. Tijdens het klassiek en romantisch tijdperk werden verrassend weinig celloconcerti gecomponeerd, terwijl de 20ste eeuw een aantal van de grootste meesterwerken in het genre opleverde.
Joseph Haydn componeerde zijn eerste celloconcerto tussen 1761 en 1765, voor zijn vriend, Joseph Weigl, die toentertijd de belangrijkste cellist van het Esterházy-orkest was. Haydn componeerde toen in de typische, galante sfeer van de hoofse muziek van de 18de eeuw De Beierse en Oostenrijkse cellist, Joseph Franz Weigl (1740-1820) speelde nl. onder leiding van Joseph Haydn, die ook peetvader was van de zoon van de cellist, Joseph Weigl (1766-1846) jr. (foto). Hij studeerde bij Johann Georg Albrechtsberger, Mozart en Antonio Salieri, werd in 1792, kapelmeester aan het hoftheater in Wenen, en van 1827 tot 1838 was hij vice-kapelmeester van het hof. Weigl componeerde een aantal opera’s, zowel Italiaans als Duits en in verschillende genres, hoewel de meeste van zijn late werken religieuze muziek was. Zijn bekendste werk was de opera “Die Schweizerfamilie” (1809). Hij zette ook Emanuel Schikaneders libretto “Vestas Feuer” (1805) op muziek, nadat zijn goede vriend Beethoven, er 2 jaar eerder, slechts 2 nummers voor had gecomponeerd.
Slechts twee authentieke celloconcerti van Joseph Haydn zijn bewaard gebleven, een eerste in C, gecomponeerd in de vroege jaren 1760, maar pas herontdekt in 1961, en een tweede in D, gecomponeerd in 1783 voor Antonín Kraft, een cellist van het orkest van Prins Nikolaus Esterházy, in de typisch klassieke stijl van de jaren 1780.
Antonín Kraft (1749-1820) (foto) was een goede vriend van Haydn, Mozart en Beethoven. Hij werd geboren in de Boheemse stad Rokycany van een Duitse Boheemse etnische familie die in Bohemen was geassimileerd. Hij kreeg van zijn vader een vroege muzikale opleiding op de cello voor hij rechten ging studeren aan de universiteit in Wenen. Al snel verwierf hij een positie in de keizerlijke Hofkapelle. In 1778 werd hij benoemd tot cellist in het orkest van prins Nikolaus Esterházy, waar hij compositie studeerde bij Haydn. Nadat Esterházy in 1790 overleed, ontsloeg zijn opvolger, prins Anton Esterházy, helaas het grootste deel van het hoforkest.
Kraft ging naar Wenen en werd een van de oprichters van het Schuppanzigh Quartet. Hij speelde met zijn zoon, Nikolaus in het orkest van graaf Grassalkovich in Bratislava en vanaf 1796 in het orkest van Prins Joseph Franz von Lobkowitz. Kraft was een van de grootste cellisten van zijn tijd en zowel Haydns Celloconcert nr. 2 in D als de cellopartij in Beethovens Triple Concerto werden speciaal voor hem geschreven. Als componist schreef hij cellosonates (zes voor cello met bas uitgegeven als op. 1 en 2) en een cello-concerto (op. 4). Hij componeerde ook verschillende duo’s voor viool en cello (op. 3), voor cello en contrabas, en voor twee celli.
Opmerkelijk zijn de eigen en zeer individuele cadensen van Balas. Deze cadensen geven inzicht in Balas’ persoonlijke kijk op Haydns muziek en laten ruimte voor toekomstige interpretaties. “Ik heb groot respect voor de bekende cadensen, zoals die van het C-majeur concerto dat Benjamin Britten voor Rostropowitsch schreef, of die van Haydn zelf”, zegt de cellist. “Maar ze zijn allemaal ontwikkeld voor een specifieke artiest, en aangezien ik niet van plan was iemand anders te kopiëren, bedacht ik trouwens voor het eerst tot nu toe mijn eigen cadensen.” De opname van deze concerten levert niet alleen een uitzonderlijke artistieke prestatie op, maar ook een intensieve uitwisseling tussen solist, dirigent en orkest. Met deze release zet Michał Balas een nieuwe mijlpaal in zijn muzikale reis en laat zien dat de fascinatie voor het werk van Joseph Haydn nog steeds leeft.
De cellist Michal Balas werd in 2001 geboren in Krakau/Polen en is een van de toonaangevende muzikanten van zijn jonge generatie. In seizoen 2024/25 debuteerde hij met orkestwerken als Sjostakovitsj’ 1e Celloconcert (tournee met het NWD Philharmonic) en Prokofjevs Sinfonia Concertante. Michał Balas is internationaal een veelgevraagd solist en kamermuzikant. Talrijke optredens in de seizoenen 2022/23 en 2023/24 brachten hem naar vele gerenommeerde concertzalen, waaronder de Berlin Philharmonic, de Weense Musikverein, de Herkulessaal in München, de concertzaal van de Ferenc Liszt Academie in Boedapest en de Grote Hall de Mozarteum Universiteit in Salzburg, het Stadtcasino Basel, het Warschau National Philharmonic en de Bedrich Smetana Hall in Praag.
Hij is winnaar van talrijke internationale competities. Zijn grootste succes tot nu toe is het winnen van de eerste prijs en een speciale prijs voor de beste uitvoering van een stuk gecomponeerd door een Maltese componist tijdens de “Classic Strings Competition” in Dubai (2022). In 2018 ontving hij de eerste prijs en een speciale prijs voor de beste uitvoering van een hedendaags werk tijdens de “Johansen International Competition for Young String Players” in Washington D.C. In 2021 ontving hij de titel “Poolse cellopersoonlijkheid 2021”.
Michal Balas volgde hun masterclasses bij o.m. prof. Robert Levin, Steven Isserlis, prof. Claudio Martinez-Mehner, prof. Arto Noras, prof. Wolfgang Emanuel Schmidt en Prof. Laurence Lesser, Hij kreeg ook de kans om componisten van wereldklasse als György Kurtág en Krzysztof Penderecki te ontmoeten en ervan te leren. In 2020 richtte hij een kamerensemble op met pianist Mikołaj Woźniak, met wie hij op klassieke festivals in Denemarken, Spanje, Zwitserland en Polen mocht optreden. Ook nemen zij regelmatig kamermuziekstukken op. Ook pianotrio’s en strijkkwartetten behoren tot Michał’s interesses. Hij was de eerste cellist van het Penderecki Jeugdorkest. Hij bespeelt een instrument uit 1718 gemaakt door Carlo Antonio Testore.
De jonge, Zwitserse musicus, Christian Erny (foto), geboren in Winterthur in 1988, heeft een gediversifieerde muzikale achtergrond. Hij ging op zesjarige leeftijd naar het Conservatorium van Winterthur en kreeg les in piano, koorzang en popmuziek. Na het behalen van zijn eindexamen aan de Rychenberg Canton School in 2007, vervolgde hij zijn muziekstudie piano bij Hans-Jürg Strub aan de Zurich University of the Arts, waar hij een masterdiploma behaalde in muziekonderwijs en in de concertles van Jean-Louis Haguenauer aan de gerenommeerde Jacobs School of Music in Bloomington (Performer Diploma). Vervolgens deed hij waardevolle ervaring op door intensief samen te werken met Leif Ove Andsnes en Eldar Nebolsin aan de Piano Academie in Bergen. Erny ontving ook een Certificate of Advanced Studies in dirigeren na zijn studie bij Markus Utz en Beat Schäfer aan de Zurich University of the Arts.
Christian Erny speelde als pianist solo- en liedrecitals in Zwitserland, Duitsland, de VS, Frankrijk en Noorwegen. De Hirschmann Foundation kende hem een beurs toe voor het beste masterproject van 2013. Op het Internationale Pianoconcours Île-de-France in 2015 won hij een prijs voor de beste vertolking van een werk van Arnold Schönberg. Erny begon al vroeg in zijn studie met het dirigeren van koren en deed al snel belangrijke ervaring op als dirigent. Tegenwoordig leidt hij The Zurich Chamber Singers, het professioneel, vocaal ensemble dat hij in 2015 oprichtte, en assisteert hij ook bij het Winterthur Conservatory Chamber Choir. Erny leidt sinds 2015 een pianoklas op het Teachers College en Gymnasium Kreuzlingen.
Joseph Haydn Cello Concertos Michał Balas Kurpfälzisches Kammerorchester Christian Erny cd Berlin Classics 0303340BC