In het derde deel van “Jean-Christoph”, “Het einde van een reis”, ontvlucht de Duitse componist Jean-Christophe na een bewogen periode Parijs, en vindt rust in de bergen van Zwitserland. Met “De vriendinnen”, “Het brandend braambos” en “De nieuwe dag”, (de 3 romans van dit derde deel), beschreef Romain Rolland het einde van de mooiste literaire cyclus, ooit geschreven, over liefde en vriendschap.
“Jean-Christophe” is een romancyclus van Romain Rolland, bestaande uit tien delen. Het werd voor het eerst als feuilleton gepubliceerd van 1904 tot 1912 in het literair tijdschrift “Cahiers de la quinzaine” en vervolgens in Ollendorff-edities vanaf 1905. Het was vooral het lezend publiek dat de reputatie van Jean-Christophe heeft gemaakt, lang voor literaire kritiek (op enkele uitzonderingen na), belangstelling voor de meesterlijke romancyclus kreeg… Dankzij dit werk werd Romain Rolland in 1905, de tweede winnaar van de “la Vieheureuse-prijs”, voorloper van de Femina-prijs. De indrukwekkende romancyclus heeft er in grote mate toe bijgedragen dat Romain Rolland in 1915, de Nobelprijs voor Literatuur kreeg.
Het werk volgt het leven van Jean-Christophe Krafft, een geniale Duitse muzikant, vanaf zijn geboorte tot aan zijn dood. De held die de hoop op een verzoende mensheid belichaamt, vooral door de complementariteit van Frankrijk en Duitsland te laten zien, is ook een romantische held zoals Goethe’s Werther en impliciet verschijnt het beeld van Beethoven. Het leven van de held wordt zo getransformeerd in een zoektocht naar wijsheid: hij moet een reeks tests ondergaan, de “cirkels van de hel”, zijn passies beheersen, voor hij zijn leven domineert en harmonie bereikt, die samenvalt met het ritme van het universeel leven.
De hoofdpersonages zijn Jean-Christophe Krafft: held van de roman, pianist, violist, dirigent en geniale componist, Melchior Krafft: vader van de held, violist, alcoholist en gewelddadig, Louisa Krafft: moeder van de held, Jean-Michel Krafft: grootvader van Jean-Christophe, kapelmeester van de prins van de stad, Gottfried: oom van de held en broer van zijn moeder Louisa, Olivier Jeannin: Franse schrijver, vriend van Jean-Christophe, Antoinette Jeannin: zus van Olivier Jeannin en Grazia Buontempi, de vriendin van Jean-Christophe. Interessant om weten is dat Charles Koechlin (foto) in 1945, het tweedelig symfonische gedicht “Le Buisson ardent” (op. 203 en op. 171 ) componeerde, gebaseerd op de overeenkomstige roman, “Het brandend braambos” (“Le Buisson ardent”), de tweede van de drie romans in het hier uitgegeven derde deel.
“Le poëme symphonique que j’ai écrit débute par le moment où Jean-Christophe sent à nouveau le flot de la vie couler en lui. Puis, dans son “audition intérieure”, chantent toutes sortes de thèmes étranges, des appels de trompettes qui se croisent avec des arpèges fantaisistes de l’orgue, en bitonalité. Et Jean-Christophe est de nouveau d’aplomb. Il redevient humain, il retrouve même la joie, et l’œuvre conclut par un choral triomphant.- Mais j’avais esquissé la 1ère partie de ce sujet magnifique : Jean-Christophe désemparé, complètement à plat végète.- Soudain c’est la fin de l’hiver, le vent du Sud (Foehn) se met à souffler en tempête. Et c’est la résurrection, par ce souffle chaud qui pénètre en lui”.
In het derde deel voelt Jean-Christophe zich steeds beter op zijn plek in Parijs. Als componist ontwikkelt hij zich verder en hij bouwt een naam op in gegoede kringen. Zijn goede vriend Olivier wijkt niet van zijn zijde, samen bezoeken ze geregeld muzikale avondjes. Op een van die soirees leert Jean-Christophe Grazia kennen, een gravin die zich opwerpt als zijn beschermvrouwe. Maar het zijn roerige tijden in Frankrijk, met veel sociale onrust, en wanneer de twee vrienden betrokken raken bij een revolutionair groepje, lopen de zaken uit de hand. Jean-Christophe moet na een gevecht in paniek vluchten naar Zwitserland. Pas daar verneemt hij het nieuws van het overlijden van zijn vriend bij hetzelfde gevecht. In Zwitserland herstelt Jean-Christophe langzaam van zijn grote verdriet en zoekt hij troost in de muziek. De rust blijkt helaas van korte duur: de vrouw van zijn vriendelijke gastheer verleidt hem tot een affaire. Teleurgesteld in zichzelf probeert hij vervolgens vergetelheid te vinden in de eenzaamheid, hoog in de bergen. Tot hij zijn vroegere vriendin Grazia terugziet en toch weer durft te hopen op een gunstige wending van zijn lot.
In “Les Amies” trouwt Olivier met een rijke erfgename, Jacqueline, maar zeer snel laat hun verbintenis hen ontevreden achter. Jacqueline laat haar man en kind in de steek om met haar minnaar te vluchten. Wat Jean-Christophe betreft, hij vindt zijn inspiratie in oude teksten, een openhartige en directe uitdrukking van liefde voor de mensheid. Hij vindt Grazia, die, nadat ze gravin is geworden, hem probeert te beschermen en er ontstaat een sublieme vriendschap tussen hen.
In “Le Buisson ardent”, het oorspronkelijke 9de deel, ontdekt Olivier tot zijn ontsteltenis, de ellende van de mensen. De twee vrienden kijken vervolgens naar het probleem van sociaal onrecht. Maar vakbonds- en revolutionair activisme laten hen sceptisch achter. Olivier, gevangen in een beweging van de menigte, sterft terwijl Jean-Christophe op een barricade vecht. Hij moest in ballingschap gaan naar Zwitserland, waar hij zijn toevlucht zocht bij een zekere Erich Braun. Overweldigd door pijn komt hij weer tot leven en ontwikkelt een waanzinnige passie voor Anna Braun, de vrouw van Erich…
Terug in Parijs geniet Jean-Christophe in “La Nouvelle Journée” van succes. Hij vindt er nl. Grazia, als weduwe. Ze weigert nog steeds het huwelijk en offert hun geluk op aan haar zieke zoon. Het kind sterft na een lange strijd en de moeder volgt hem uitgeput naar het graf. Georges, de zoon van Olivier, trouwt met de dochter van Grazia. Nadat Jean-Christophe alle menselijke onvoorziene omstandigheden heeft overwonnen, sterft hij in vrede. “Jean-Christophe: Les Amies, Le Buisson ardent, La Nouvelle Journée” werd vertaald door Tatjana Daan.
Romain Rolland Jean-Christophe Deel III Het einde van een reis 524 bladz. uitg. Meulenhoff ISBN 9789029097949