“Europese wijsbegeerte. Een historische inleiding” bespreekt de historiciteit van de filosofie in de dubbele betekenis. Het uitgebreid eerste deel geeft een overzicht van de filosofische rationaliteit van de Griekse oudheid tot de hedendaagse periode. Het tweede deel benadert wijsbegeerte als historisch-hermeneutische wetenschap. Deze herziene editie biedt ook ruimte aan actuele thema’s zoals canon, diversiteit, feminisme en postkolonialisme. Niet te missen!

Filosofie is wezenlijk historisch. Zo zijn de verwondering die haar drijft en haar “eeuwige” vragen gebonden aan de specifieke context waarin ze ontstaan. De antwoorden zijn interpretaties van de werkelijkheid ingegeven door de tijdsgeest én door confrontatie met vroegere beschouwingen. Om het met de woorden van G.W.F. Hegel te zeggen: “Die Philosophie ist ihre Zeit in Gedanken erfasst.” Daarnaast is de geschiedenis ook wezenlijk voor de wijsbegeerte omdat de historiciteit zelf een onderdeel vormt van de filosofische reflectie. Onze omgang met de geschiedenis situeert zich, net zoals deze historische inleiding tot de wijsbegeerte, tegen de achtergrond van onze tijdsgeest.

De geschiedenis van de filosofie is epos over de ontdekking van ideeën, inzichten en leringen van de grootste en meest creatieve denkers in de geschiedenis. Maar, hoewel we in de afgelopen 2000 jaar, beter zijn gaan begrijpen hoe wijzelf en de wereld om ons heen in elkaar steken, weten we eigenlijk nog steeds niet zo goed hoe het precies zit. Filosofie blijkt niet iets voor suffe oude mensen met baarden, maar een middel dat ieder gesprek kan veranderen in het interessantste gesprek ooit. In tijden waarin alles een direct praktisch nut moet hebben, vragen sommigen zich af, wat ben je nu met filosofie? Nochtans is filosoferen dé manier bij uitstek om te ontsnappen aan de waan van de dag en stil te staan bij wat er echt toe doet. Door te denken leer je nl. jezelf kennen en bevrijd je jezelf en de anderen van hemeltergende, eigenwijze betweterigheid.

Filosofie wordt vaak gezien als een zingevingssysteem, dat alles in één klap probeert te verhelderen. In die zoektocht naar inzicht en waarheid zijn we manipuleerbaar, bv. door goeroes, pseudo intellectuele charlatans en obscurantisten. Het is de taak van de filosofie om inzicht van illusie te onderscheiden. Daarvoor gebruiken we de ‘analytische’ stijl van filosoferen. Filosofie bakent nl. door het denkbare af te bakenen, het ondenkbare af. Zij moet het ondenkbare door het denkbare begrenzen. Dit ondenkbare noemde Wittgenstein, in navolging van Mauthner, het mystieke, het onuitsprekelijke. Men wijst het onzegbare aan door het zegbare duidelijk te stellen. Dit onzegbare is het mystieke, en het mystieke is het ethische, het leven en het ik. Het subject is een grens van de wereld, en niet hoe de wereld is, is mystiek, maar dàt ze is! De zin van de wereld moet erbuiten liggen. De oplossing van het mysterie van het leven in ruimte en tijd is gelegen buiten ruimte en tijd. Volgens Wittgenstein was de juiste methode in de filosofie niets te zeggen dan wat gezegd kan worden. Alles zo eenvoudig mogelijk, maar dan ook niet eenvoudiger…

In Deel 2, “Wijsbegeerte als historisch-hermeneutische wetenschap”, ontmoet u bv. in het kader van het historicisme, Oswald Spengler (1880-1936) en Karl Popper (1902-1994). Daarnaast leest u over Friedrich Schleiermacher (1768‑1834) en de Universele hermeneutiek, de reproducerende hermeneutiek en de hermeneutische cirkel. In het tweede hoofdstuk van dit tweede deel gaat het dan verder over Wilhelm Dilthey (1833-1911), Martin Heidegger, Hans-Georg Gadamer (1900-2002) en de kritieken op Gadamer door Emilio Betti, Jürgen Habermas en Jacques Derrida.

Gerd Van Riel is professor en decaan aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte (HIW) van de KU Leuven. Zijn specialisatiedomein is de filosofie van Plato en de Platoonse traditie. Hij wordt gelukkig van de gedachte dat je niet te veel moeite mag doen om gelukkig te zijn.

Guy Claessens is als gastdocent verbonden aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte (De Wulf-Mansioncentrum) van de KU Leuven. Hij is gespecialiseerd in de receptie van de antieke wijsbegeerte en in de theorie van de geschiedschrijving.

Gerd Van Riel Guy Claessens Europese wijsbegeerte Een historische inleiding 312 bladz. Universitaire Pers Leuven ISBN 9789462704206