Dit uitzonderlijk boek brengt voor het eerst grondig onderzoek en beeldmateriaal samen over niet minder dan twintig kastelen, buitenverblijven, kasteelhoeven en lusthoven, van de middeleeuwen tot 1789 in Laken, een plaats in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de hoofdresidentie van het Belgisch vorstenpaar.

Laken kreeg vooral betekenis toen de toenmalige landvoogdes Maria Christina van Oostenrijk, een dochter van keizer Frans I Stefan en keizerin Maria Theresia, in 1784, het Kasteel van Laken liet bouwen, waardoor het een vorstelijke residentie werd. Ze trouwde in 1766 in Wenen met Albert Casimir van Saksen-Teschen, die van 1780 tot 1793, landvoogd van de Oostenrijkse Nederlanden was. Tussen 1782 en 1784, werd het Kasteel van Laken in Brussel als buitenverblijf voor het paar gebouwd. In 1898, tekende de toenmalige burgemeester, Emile Bockstael, samen met koning Leopold II, plannen voor de verstedelijking van Laken. Door de koning werden terreinen beschikbaar gesteld voor tentoonstellingen en een park. Dit gebied werd de Heizel, eertijds eigendom van de paters van Affligem, waar in 1935 en in 1958, twee wereldtentoonstellingen werden gehouden. Talrijke gebouwen, zoals het Atomium en Brussels Expo, zijn overgebleven na de wereldtentoonstellingen.

Sommige verhalen in het boek leggen verbindingen met bastaardkinderen van hertogen, met de Orde van het Gulden Vlies of met de kamerheer van Keizer Karel. Heel wat kasteelbewoners waren lid van de Hoge Raad, de Raad van Financiën, de Grote Raad van Mechelen, of zetelden in het Brussels stadsbestuur of in het bestuur van de Berg van Barmhartigheid. Eenmaal geraakte een kasteel niet verder dan zijn funderingen omdat de adellijke heer vroegtijdig overleed. Soms kregen kastelenverhalen merkwaardige wendingen, zoals met de allereerste Europese radio-uitzending. Een ander vormde nadien de basis van de bouw van een rijksnormaalschool en nog een ander werd later bewoond door een operazangeres.

Het Kasteel van Schoonenberg, dat aan het einde van de 18e eeuw werd gebouwd, werd de residentie van de koningen na de oprichting van het Koninkrijk der Nederlanden en later na het ontstaan van België. In de tuinen van het landgoed liet Leopold II in 1873 de beroemde Serres van Laken bouwen, een meesterwerk in glas en staal van de hand van architect Balat. Leopold II verwierf ook de naburige eigendommen van Belvédère en Stuyvenberg, die vandaag deel uitmaken van de Koninklijke Schenking. In het verlengde van de serres gaf de koning opdracht tot de bouw van de Japanse toren, het Chinese paviljoen en een replica van de Neptunusfontein van Giambologna.

De kastelen werden in het boek onderverdeeld in drie reeksen. Een eerste reeks omvat de oudste kastelen, uit de 11de tot de 16de eeuw. Het waren de uitlopers van nog oudere bolwerken of mottes en waterburchten. Deze erfheerlijkheden waren verenigd in de zogenaamde Heptarchie. De tweede reeks dateert uit de 14de tot begin 18de eeuw. Soms waren het kastelen met een gracht, soms ook hoeves die verbouwd werden tot residentie. Een enkele keer was het niet meer dan een klein buitenverblijf. De derde reeks telt de drie Lakense kastelen die tussen 1780 en 1789 werden gebouwd. Eén daarvan, Schoonenberg, spreekt vandaag nog tot de verbeelding.

Van elk kasteel krijgt u een compact levensverhaal, tot leven gebracht met veel heel mooie illustraties, die talentrijke kunstenaars hebben gemaakt in de loop der eeuwen. De ligging wordt verduidelijkt met historische en actuele kaarten en telkens wordt ook uitgelegd wat er met de bouwwerken gebeurde nà 1789 en wat er vandaag nog van overblijft. De auteur, Joris Sleebus gidst al meer dan 40 jaar in Brussel. Hij kent de stad op zijn duim en weet als geen ander zijn inzichten door te geven aan een breed publiek. Hij was jarenlang de roerganger van gidsorganisatie Brukselbinnenstebuiten. Nu is hij met pensioen en dook hij in de geschiedenis van de Lakense kastelen.

Joris Sleebus Kastelen in Laken, van ’t Groothof tot Belvédère over 20 kastelen uit het ancien régime 128 bladz. geïllustreerd Laca | Fluxenberg ISBN 9789464782387Laca | Fluxenberg