Niets is zo moeilijk te vatten als de mens. We zijn er bijgevolg al eeuwen mee bezig. Er zijn intussen heel wat taboes rond ‘geestesziekte’ verdwenen, een prestatie waar we talloze artsen dankbaar voor mogen zijn. Maar, wie waren eigenlijk de eersten die zich bezighielden met de menselijke psyche? Sinds wanneer zien we ‘waanzin’ als een ziekte en niet meer als een straf van God?, en…wie bepaalt überhaupt wie ‘ziek’ is en wie ‘normaal’?

“De ontdekking van de geest” vertelt een breed en boeiend verhaal, dat ons rond de wereld en door de jaren heen leidt. Het neemt ons mee van prehistorische schedelboringen en middeleeuwse hekserij, via de Weense psychoanalyse, de ontdekking van oorlogstrauma en de uitvinding van elektroshocktherapie, helemaal naar vandaag, waar het zorgaanbod amper kan tegemoetkomen aan de hulpvraag en we ons het hoofd breken over morele dilemma’s aangaande euthanasie.

De geschiedenis van de geneeskunde is vol triomfen, maar tegelijkertijd is het helaas deels ook een horrorverhaal. Niemand zou vandaag de dag behandeld willen worden als de psychiatrische patiënt van een halve eeuw of langer geleden. Een klinisch psycholoog heeft deskundigheid en ervaring op het gebied van diagnostiek en behandeling van complexe psychische problemen. De klinisch psycholoog vervult daarnaast vaak functies als leidinggevende of supervisor of volgt ontwikkelingen in de zorg of de wetenschap. Hij/zij is ‘scientist-practitioner’ en is in staat om wetenschappelijke inzichten toe te passen in de klinische praktijk. “Eye Movement Desensitization and Reprocessing” (EMDR), bv., is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van een schokkende ervaring, zoals een ongeval, seksueel geweld of een geweldsincident. EMDR werd meer dan 25 jaar geleden voor het eerst beschreven door de in dit boek besproken, Amerikaanse psychologe, Francine Shapiro. In de jaren daarna werd deze procedure verder uitgewerkt en ontwikkeld tot een volwaardige en effectieve therapeutische methode.

Elektroshocks, psychoanalyse, emdr en het antidepressivum, Fluoxetine, bekend als Prozac, tonen aan hoeveel vooruitgang er is geboekt, maar ook hoe moeizaam die verliep. Wat hebben we geleerd van de spectaculaire ongelukken onderweg en welke weg is er nog te gaan? De pioniers die in dit boek besproken worden, hadden elk een gewaagd idee. Denk maar aan o.a. Franz Anton Mesmer (1734-1815), Jean-Martin Charcot (1825-1893), Cesare Lombroso (1835-1909), Hermann Rorschach (1884-1922), Sigmund Freud (1856-1939), Egas Moniz (1874-1955), Ugo Cerletti (1877-1963), Frieda Fromm-Reichmann (1889-1957), Timothy Leary (1920-1996), Franco Basaglia (1924-1980), David Rosenhan (1929-2012), Robert Spitzer (1932-2015), Francine Shapiro (1948-2019) en Peter Kramer (1948). Hun doel was niet minder dan een revolutie, een verandering van paradigma, dankzij een radicaal nieuw inzicht. Zowel het verleden als het heden van de psychiatrie kent daarvan veel voorbeelden.

In hun boek beschrijven Griet De Cuypere, Nils De Malsche op een onderhoudende wijze, hoe de psychiatrie groeide. Het besteedt aandacht aan de grote doorbraken en de fatale vergissingen. Tegelijkertijd toont het de levens van wie werkelijk heeft geleden. Dat zijn onbekenden, mensen die op het pad van de auteur kwamen, maar evengoed historische figuren als Camille Claudel, Ischa Meijer en Rosemary Kennedy. Dit werk is geschreven voor iedereen die zich interesseert in geschiedenis of mentaal welbevinden. Het biedt antwoorden over het verleden en stelt kritische vragen over onze eigen tijd.

Psychiater, Griet De Cuypere, dé experte op het vlak van transgenderzorg, stond jaren aan het hoofd van de adolescentenafdeling Universitaire Dienst Psychiatrie Gent. Vandaag werkt ze onder andere bij Vonkel, een organisatie die mensen bijstaat bij hun euthanasietraject.

Griet De Cuypere, Nils De Malsche De ontdekking van de geest, een geschiedenis van de psychiatrie 299 bladz. uitg. Borgerhoff & Lamberigts ISBN 9789464778229