In “Heksen” verhaalt Marion Gibson over dertien historische heksenprocessen, beginnend in de late middeleeuwen en eindigend in het heden. Sommige processen, zoals die in het Amerikaanse Salem, zijn wereldberoemd, terwijl andere, zoals dat van een Sami-vrouw in Noorwegen, minder bekend zijn. Samen laten ze zien dat de heksenvervolging voornamelijk uit vrouwenhaat is ontstaan en, anders dan vaak gedacht, nog steeds gaande is! Want zelfs vandaag de dag vinden er nog heksenprocessen met dodelijke afloop plaats in Afrika, Azië, Midden-Amerika, het Midden-Oosten én Europa…

“Heksen” vertelt de geschiedenis van de heksenjachten aan de hand van dertien tragische verhalen van slachtoffers. Ze werden veelal vanwege hun geslacht, seksualiteit, religie of afkomst als gevaarlijk bestempeld en beschuldigd van zwarte magie. Vervolgens werden ze veroordeeld en in veel gevallen vermoord. Gibson toont hoe de vervolgingen gemarginaliseerde groepen onderdrukt hielden en het zwijgen oplegden, én dat dit nog altijd gebeurt. Met dit boek krijgen de slachtoffers eindelijk hun stem terug.

“In deel I”, zo, lezen we, “verhaalt het boek over zes heksenprocessen, waarvan enkele rechtstreeks uitgevoerd werden door hoge functionarissen van kerk en staat en andere werden geleid door meer op zichzelf staande burgers die de ideeën van de demonologen hadden overgenomen. Alle ‘heksen’ van deel I waren vrouwen. Dit kwam doordat men in de vijftiende tot de achttiende eeuw geobsedeerd was door vrouwelijke kennis, met Eva als voorbeeld. Door de geschiedenis heen hadden vrouwen weinig toegang tot onderwijs in theologie, rechten, medicijnen en andere beroepen. Ze bezaten echter wel specialistische kennis van het vrouwelijk lichaam en huishoudkunde. In het middeleeuwse en vroegmoderne Europa geloofden mensen vaak dat magie voor deze kennis onontbeerlijk was. In de meeste plaatsen had je vrouwelijke magische beroepsbeoefenaars – verpleegsters, bezweerders, adviseurs, vroedvrouwen – die soms geld verdienden met hun onofficiële wijsheid. Een aantal van de heksen uit deel I waren zulk soort vrouwen.”

“De metaforische heksen van deel II”, zo lezen we verder, “waren nog steeds vrouwen uit alle lagen van de bevolking, armere vrouwen en mannen, mensen die opvielen door hun religieuze en culturele overtuigingen, ras, non-conformistische seksualiteit of onorthodoxe geloofsovertuiging. Waren mensen eerder bang voor een satanskerk, nu zagen ze een nieuw ‘kwaad.”

“Deel III van het boek”, zo gaat het verder, “sluit het verhaal van hekserij in de geschiedenis af, door de betekenis te onderzoeken van echte en metaforische heksen en heksenjachten in de huidige tijd op twee continenten, Afrika en Noord-Amerika. In sommige delen van de wereld komt zelfs vandaag de dag het fanatiek vervolgen van een buurtgenoot die wordt gezien als demonisch of verdacht van het beoefenen van hekserij nog verontrustend vaak voor; het verbannen, opsluiten en doden van deze mensen na officiële of onofficiële heksenprocessen is absoluut reëel. Ondertussen nemen anderen vrolijk ‘heks’ aan als identiteit omdat ze volgers zijn van moderne heidense religies en geloven dat magie echt is – soms als een effectief middel tegen politieke vijanden, vaak als een geloof in persoonlijke kracht. Ook deze mensen kunnen slachtoffer worden van vervolging.” “Witchcraft A History in Thirteen Trials” werd vertaald door Gretske de Haan en Marieke van Muijden.

Marion Gibson is hoogleraar Renaissance en Magische Literatuur, Fellow van de Royal Historical Society. Haar onderzoek gaat over heksenprocessen in de geschiedenis van de middeleeuwen tot heden en is redacteur van de Cambridge University Press-serie Elements in Magic, Cambridge University Press. Recente boeken: Witchcraft: A History in 13 Trials (Simon and Schuster/Scribner, 2023/2024) en The Witches of St Osyth (Cambridge University Press, 2022).

Marion Gibson Heksen Een wereldgeschiedenis in dertien heksenprocessen, van de middeleeuwen tot nu 338 bladz. geïllustreerd Ambo|Anthos ISBN 9789026367977