Nikolaus Harnoncourt wordt gecrediteerd voor de historische uitvoeringspraktijk in Salzburg. Zijn memorabel debuutconcert in 1980 was de opmaat naar een lange reeks successen, die culmineerden in de Mozartweek van 2006, toen Harnoncourt Artist in Residence was en op 27 januari, zijn veelgeprezen ceremoniële toespraak hield ter gelegenheid van de 250ste verjaardag van Mozarts geboorte. Dit boek verzamelt de unieke, taalkundige erfenis van Nikolaus Harnoncourt, ter gelegenheid van wat zijn 95ste verjaardag zou geweest zijn.
Nikolaus Harnoncourt (1929-2016) was van 1952 tot 1969, cellist in de Wiener Symphoniker. In die periode begon hij met de bestudering en reconstructie van de authentieke uitvoeringspraktijk van barokmuziek. In 1953 richtte hij met zijn echtgenote, de violiste Alice Hoffelner, het ensemble “Concentus Musicus Wien” op, waarmee hij als één van eersten, oude muziek uitvoerde op kopieën van periode-instrumenten. De interpretatie van Nikolaus Harnoncourt van oude muziek op een nieuwe manier, was niet alleen het resultaat van zijn intensieve preoccupatie met de klank van de originele, historische instrumenten, maar vooral van het in twijfel trekken van de gebruikelijke luistergewoonten. Wat is muziek eigenlijk, hoe werkt het en hoe is het bedoeld door hun scheppers?, vroeg Harnoncourt zich af.
Als leraar en dirigent trad hij op met de retoriek van de strengheid tegen datgene wat hij meest verachtte bij het maken en consumeren van klassieke muziek, zoetheid, “klingende Tortenbüffet-Ästhetik”, en mentale zwaarlijvigheid. Maar het gebeurde keer op keer dat hij zijn radicale oordelen en interpretatieve beslissingen terugtrok uit het inzicht, dat hij zijn eigen ongelijk merkte en zichzelf corrigeerde. Dit toonde ook de grootsheid aan van een pionier, van iemand wiens muzikaal denken, de geschiedenis van muzikale interpretatie tussen Monteverdi en Beethoven, dieper dan wie ook, heeft veranderd. Naar aanleiding van aanwijzingen in de originele partituren, vormde Harnoncourt articulatie, tempi, melodieën en begeleidingen in een nieuwe stijl met nieuwe accenten.
Een onderdeel van de kunst van Nikolaus Harnoncourt was zijn briljant vermogen om muzikale inhoud in beeldtaal over te brengen. Auteur Sabine M. Gruber, zowel deelnemer als toeschouwer als koorzangeres, legt al meer dan 30 jaar zijn repetitie-instructies vast. Haar boek combineert originele citaten met essays en belicht zo de persoonlijkheid van de kunstenaar en persoon Nikolaus Harnoncourt en de essentie van zijn muzikaal-artistieke proces. Een boek vol humor, muzikale waarheid en elementaire wijsheden.
Sabine M. Gruber, geboren in 1960 in Linz an der Donau, studeerde literaire vertaling (Frans, Russisch) en klavecimbel in Wenen. Ze schrijft romans, verhalen en muziekessays en woont als freelance schrijver en muziekjournalist in Klosterneuburg bij Wenen. Boekpublicaties: “The Butterfly Catcher” (roman, 1999), “Michael’s Seduction” (roman, 2003), “Met één voet in de lenteweide. Een wandeling door de seizoenen van Haydn met taalbeelden van Nikolaus Harnoncourt” (2009), “Kurzparkzone” (verhalen, 2010), literatuurprijs van de deelstaat Neder-Oostenrijk 2002. De uitgebreide nieuwe editie is onlangs uitgegeven door Residenz: “Unmöglichkeiten sind die schönsten Möglichkeiten” (2024).
Sabine M. Gruber Unmöglichkeiten sind die schönsten Möglichkeiten Die Sprachbilderwelt des Nikolaus Harnoncourt 160 bladz. Duits uitg. Residenz Verlag ISBN 9783701717941