Deze nieuwe, grensverleggende opname van Beethovens complete sonates voor viool en piano is het resultaat van een intensieve studie. De werken van Beethoven hebben al lang een speciale plaats in het repertoire van het duo – de Kreutzer Sonate was zelfs het allereerste stuk dat ze samen speelden. Naast het spelen van Beethoven besteedden ze veel tijd aan het onderzoeken van historische bronnen en oude opnames.  

Shunske Sato: “We absorberen wat we kunnen – we lezen anekdotes, krantenartikelen, brieven van mensen die Beethoven hebben gehoord. En dan … laten we het los en maken we het ons eigen”. Shuann Chai: “Beethoven kopiëren is nooit het doel. In ieder geval heb ik het gevoel dat niets wat we nu doen ver genoeg zou gaan! Bij een live optreden plannen we zelden wat we specifiek gaan doen; we spreken wat algemene dingen af. Dus onze opname is een versie van wat we gaan doen. Dus onze opname is een versie van wat we zouden kunnen doen, niet dé versie. Beethoven had zoveel te zeggen en liet ons zoveel mogelijkheden. Zijn partituren zijn als schatkaarten – overal waar je kijkt vind je iets prachtigs, en het is onze verantwoordelijkheid om te graven en te laten zien wat we hebben gevonden! En iedereen die kijkt zal iets anders vinden, dus ik denk dat het belangrijk is om je eigen interpretatie te hebben.”

Beethoven, die reeds in Bonn viool speelde, volgde in Wenen verder vioolles bij Wenzel Krumpholz, een violist van het Weens hoforkest. Beethoven speelde overigens zelf als altviolist in een hof ensemble. In 1794 merkte Beethoven op dat hij driemaal per week een ontmoeting had met Ignaz Schuppanzigh, de musicus die voorvechter was van werken voor viool, met name via zijn strijkkwartet ensemble. Tegen 1801, de tijd van de publicatie door de firma Tarquinio Mollo van de sonates in la klein en F, had Beethoven een grondige kennis van het instrument, zijn mogelijkheden en eisen. Vanwege problemen bij het binden van de partituren van de twee sonates in één deel, verschenen ze afzonderlijk, en werden beide opgedragen aan de industrieel en beschermheer, graaf Moritz von Fries.

Vioolsonaten waren in Beethovens tijd in de eerste plaats nog pianosonaten met toevoeging van het (begeleidend) solo-instrument, dat grotendeels de rechterhand van de pianopartij volgde. Pas later groeide het genre uit tot volwaardige kamermuziek met een muzikaal, Hegeliaanse dialectische wisselwerking en dialoog tussen de twee even belangrijke partijen. De oorspronkelijke titel van Beethovens op.12 bv. was “Tre Sonate Per il Clavecimbalo o Forte-Piano con un Violino”. Zijn Sonate op. 24 verscheen met als titel “Sonate pour le Piano Forte avec un violon”.

Beethoven componeerde zijn drie vioolsonaten op.12 in 1797-98 en droeg ze op aan Antonio Salieri. Qua vorm, lijken de sonaten van op.12 nog sterk op elkaar. Ze hebben een allegro openingsdeel in sonatevorm en een rondo als afsluiting. Het middenstuk is bepalend voor het individueel karakter. Het middelgedeelte van op.12 nr. 2 bestaat bv. uit een lyrisch Andante più tosto Allegretto, dat door zijn duidelijke structuur, het rustpunt vormt. De eerste beweging heeft eveneens een opvallend kenmerk, de coda duurt nl. langer dan het thema en krijgt zo extra gewicht. De Sonate op. 23 werd in de zomer/herfst van 1800 geschetst en uitgegeven in oktober 1801. Deze vierdelige vioolsonate heeft een beknopt hoofdthema maar een breed uitgesponnen neventhema. De eerste uitvoering van de in korte tijd gecomponeerde sonate op. 47 (waarbij Beethoven teruggreep naar het in het voorjaar van 1802, gecomponeerd oorspronkelijk slotdeel van de Vioolsonate op. 30 nr.1), vond waarschijnlijk plaats in mei 1803. Deze compositie werd echter pas in april 1805 uitgegeven. Beethovens 3 Vioolsonaten op. 30, opgedragen aan de Russische tsaar Alexander I, waren reeds in dat jaar uitgegeven.

De 5de Vioolsonate, “Frühlingssonate”, werd uitgegeven als op. 24. In tegenstelling tot de eerste drie sonaten, werd de 4de vioolsonate gunstig ontvangen door de critici. Beethoven volgde het model van Mozart in het aantal en de structuur van de bewegingen. De vioolsonates van Beethoven werden gevormd door de dialoog tussen de piano en de viool en schokten het toenmalig publiek door zijn gebruik van syncopen en eigen, idiosyncratische modulaties en ritmes. De Allgemeine musikalische Zeitung schreef in 1799 dat Beethoven, “einen eigenen Gang gehe und in den Sonaten op. 12 keine Natur, kein Gesang, stattdessen aber Eine Sträubigkeit, für die man wenig Interesse fühlt und ein Anhäufen von Schwierigkeit auf Schwierigkeit“…

Het titelblad van op. 47 luidde “Sonata per il Piano-forte e dun Violino obligato, scritta in uno stile molto concertante, quasi come d’un concerto”. Beethoven componeerde deze sonate voor de violist en mulat, George Augustus Bridgetower (1778-1860). George werd weliswaar geboren in het Poolse Biała Podlaska, een stad in het woiwodschap Lublin, maar zijn vader was een zwarte lijfeigene uit Barbados of Ethiopië in dienst van Prins Esterházy, de broodheer van Joseph Haydn. In 1802/1803 maakte George als violist een concertreis naar Wenen, waar prins Lichnowsky hem voorstelde aan Beethoven. Beethoven droeg de sonate op aan Bridgetower met de woorden “Sonata mulattica Composta per il Mulatto Brischduaer gran pazzo e compositore mulattico” (grote dwaas en mulattencomponist).

Beethoven componeerde zijn Vioolsonate nr. 10 in G, op. 96, in 1812. Ze werd gepubliceerd in 1816, en opgedragen aan zijn leerling, aartshertog Rudolph van Oostenrijk. De aartshertog speelde de sonate, samen met de violist Pierre Rode, in première. De laatste beweging werd bewust gecomponeerd met de stijl van de violist Pierre Rode in gedachten. Rode verbleef nl. op dat ogenblik in Wenen en was vanuit Rusland op doorreis naar Parijs. Kort voor het werk voltooid was, schreef Beethoven aan de aartshertog, “ik maakte geen grote haast bij het laatste deel om louter punctualiteit, temeer omdat ik bij het componeren ervan moest denken aan het spel van Rode. In onze finales houden we van haastige en klinkende passages, maar dit bevalt Rode niet”. Het resultaat was een finale, bestaande uit zeven variaties en een korte coda op een vrolijk thema. Toen Beethoven zijn 10de en laatste sonate voor piano en viool voltooide in 1812, het jaar van zijn hartstochtelijke brief aan een anonieme vrouw, “die Unsterbliche Geliebte”, was het 14 jaar geleden dat hij in 1798 zijn eerste drie Sonaten op.12 publiceerde. Ontdek hoezeer Beethovens stijl veranderde over de jaren heen.

Shunske Sato is violist, dirigent, kamermusicus, solist en docent. De diversiteit van zijn activiteiten weerspiegelt zijn veelzijdige en vindingrijke aard. Historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk staat centraal in zijn identiteit en stelt hem in staat om de muziek te bewonen en op dramatische, onthullende manieren met het publiek te communiceren. Hij regisseert en treedt op als solist met historische ensembles en symfonieorkesten over de hele wereld, en heeft ook verschillende geënsceneerde producties geleid. Van 2013 tot 2023 was hij artistiek leider en concertmeester van de Nederlandse Bachvereniging. Sinds 2011 werkt hij nauw samen met Concerto Köln, waar hij opmerkelijke stappen heeft gezet in het rijk van de uitvoeringspraktijk van de 19e eeuw. Shunske is sinds 2013 docent aan het Conservatorium van Amsterdam.

Pianiste Shuann Chai is een soliste en kamermuzikante die op een breed scala aan vroege tot moderne piano’s speelt en de emotionele inhoud van muziek uit het verleden naar luisteraars in het heden brengt. Ze wordt door critici erkend als “een sierlijke virtuoos” en is geprezen om haar uitvoeringen die “gevoelig en communicatief zijn,… vol warmte en emotie.” Recente projecten omvatten een veelgeprezen nieuw album van Schuberts Impromptus en vroege fuga’s (Extemporize, Cobra Records 2024); samenwerkingen met het Dudok Quartet Amsterdam en optredens in Japan, Taiwan en door heel Europa. Shuann wordt regelmatig uitgenodigd om masterclasses en workshops te geven en is hoogleraar piano aan de Codarts Hogeschool voor de Kunsten in Rotterdam.

Beethoven The Complete Violin Sonatas Shunske Sato (violin), Shuann Chai (fortepiano) 3 cd Cobra COBRA0094