“The Punckes Delight, Golden Age of English Music for Solo Viol”, door Jordi Savall op het label Alia Vox. | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

Oorspronkelijk uitgebracht in 1979 onder de titel Lessons for the Lyra-Viol, is deze cd een definitieve opname van werken die aan het begin van de 17^de eeuw zijn gecomponeerd door Alfonso Ferrabosco II, William Corkine en John Playford. Een solo-opname vol boeiende verrassingen en variatie.

De ondertussen 80 jaar geworden, Catalaanse dirigent, componist en gambist, Jordi Savall i Bernadet (1941), is sinds de jaren zeventig een van de belangrijkste figuren op het gebied van westerse oude muziek, en grotendeels verantwoordelijk voor het populariseren van de gamba-familie (met name van de viola da gamba) in hedendaagse uitvoeringen en opnames. Als een historicus/specialist van oude muziek omvat zijn repertoire alles van middeleeuwen, renaissance en barok tot de klassieke en romantische periode, en heeft hij ook niet-westerse, muzikale tradities in zijn werk opgenomen, waaronder Afrikaanse volksmuziek. Savall heeft bv. Afrikaanse volksmuziek verwerkt in “Les Routes De L’Esclavage/The Routes of Slavery” (foto) (2017).

Zijn muzikale opleiding begon op zesjarige leeftijd in het schoolkoor van zijn geboortestad Igualada in de provincie Barcelona (1947-1955). Na zijn afstuderen aan het Conservatorium van Barcelona (waar hij studeerde van 1959 tot 1965) specialiseerde hij zich in oude muziek, waarbij hij samenwerkte met Ars Musicae de Barcelona onder Enric Gispert, en hij bij August Wenzinger, aan de Schola Cantorum Basiliensis in Bazel studeerde. Uiteindelijk volgde hij in 1974, Wenzinger op als hoogleraar viola da gamba aan de Schola Cantorum Basiliensis.

In 1974 vormde hij samen met zijn echtgenote, de sopraan Montserrat Figueras, Lorenzo Alpert en Hopkinson Smit, het ensemble Hespèrion XX (sinds 2000 bekend als Hespèrion XXI). Hespèrion XX was voorstander van een interpretatiestijl die tegelijkertijd werd gekenmerkt door een grote muzikale vitaliteit en een maximale historische nauwkeurigheid. In 1987 keerde hij terug naar Barcelona om La Capella Reial de Catalunya op te richten, een vocaal ensemble gewijd aan pre-achttiende-eeuwse muziek. In 1989 richtte hij Le Concert des Nations op, een orkest dat in het algemeen de nadruk legt op de barokperiode, maar occasioneel ook op klassieke en zelfs romantische muziek, zoals bijvoorbeeld de Sinfonia (por) Grande Orquesta van Juan Crisóstomo Arriaga (1806-1826).

Savall begon daarop op te treden met zijn gezin (foto). Het familie-ensemble bestond uit zijn vrouw Montserrat Figueras (die in 2011 overleed) en hun twee kinderen, Arianna en Ferran. Arianna speelt harp en zingt, net als haar moeder, Ferran speelt de theorbe (basluit) en zingt. De discografie van Savall omvat meer dan 100 opnames. Oorspronkelijk voor EMI Classics, en vanaf 1975 op het Astrée-label. Sinds 1998, heeft hij zijn eigen label, Alia Vox. Samen met de ensembles die hij oprichtte, heeft hij de wereld van de Spaanse muziek op onvergelijkbare wijze nieuw leven ingeblazen. Zijn vrouw Montserrat Figueras was bijzonder invloedrijk. Haar unieke stem weet ons vandaag de dag – tien jaar na haar overlijden – nog steeds te boeien.

De viola da gamba die haar oorsprong had in de vihuela de arco, kreeg zijn huidige vorm in de 16^de eeuw en werd sindsdien overal in Europa bespeeld. Met name in Engeland waren in de 16^de– en 17^de eeuw, gamba consorts erg populair. De viola da gamba, viola d’arco of vihuela de arco, die ter ere van het nieuw tijdperk ook de ‘renaissance-altviool’ werd genoemd, had net als de Renaissance-luit, 6 snaren die in kwarten waren gestemd, met een grote terts in het midden, en zeven fretten, die de vijfde in halve tonen verdeelden, waardoor elke toon zijn natuurlijke resonantie kon behouden.

De andere belangrijke nieuwigheid in de creatie van het nieuw instrument was dat het werd gemaakt om de menselijke stem na te bootsen, meer bepaald, de sopraan, alt, tenor en bas. En zo werd het consort geboren, een van de fundamentele instrumentale ensembles van de Renaissance en vroege barokke kamermuziek uit de 17^de eeuw.

Particuliere en sociale muziekpraktijken waarbij deze instrumenten werden gebruikt, verspreidden zich snel onder de burgerij en aan de hoven van de meeste Europese landen als Italië, Frankrijk, Vlaanderen, Castilië, Aragon en Catalonië, en in Duitsland en Engeland onder koningin Elizabeth I en koning James I. Engeland was de thuisbasis van de creatiefste componisten voor de gamba, onder wie Christopher Tye, William Byrd, Thomas Tallis, John Dowland, John Jenkins, William Lawes, en Henry Purcell. En tegelijkertijd was het vooral in Engeland dat de viola da gamba en het gamba consort van het midden van de 16^de– tot het midden van de 17^de eeuw tot bloei kwamen. De cd, “The Punckes Delight” verwijzend naar een van Corkine’s stukken, onderdeel van een suite, gewijd aan de liefde, laat ons alweer genieten van de fantastische klank van Jordi Savall, die afwisselend twee prachtige instrumenten bespeelt, een Lyra-gamba van Paul J. Reichlin, naar John Rose uit 1598, en een zessnarige bas gamba van Barak Norman uit 1697. Uniek!