Hoewel het werk van de twee kunstenaars meer dan een halve eeuw uit elkaar liggen, zijn er talloze visuele en thematische gelijkenissen. Spilliaert creëerde melancholische composities van architecturale elementen, verstilde interieurs en benevelde zeezichten. Hier gaan Dirk Braeckman (1958) en Léon Spilliaert (1881-1946) de confrontatie en dialoog met elkaar aan. Een publicatie bij de tentoonstelling Dirk Braeckman – Léon Spilliaert: Nachtdieren in Kunstmuseum Den Haag.

Als eenzame wandelaar liet Léon Spilliaert (1881-1946) zich in Oostende, geparfumeerd met “Brise d’Ostende”, het parfum ontworpen door zijn vader, begeesteren door de desolate en onheilspellende verlatenheid van de zeedijk. Zijn nachtelijke wandelingen, de fascinatie voor ruimtewerking en de expressie van oneindigheid, lagen aan de grondslag van de talrijke dijkzichten en vreemde marines, die hij tussen 1907 en 1909 creëerde en waarmee hij een unieke, formele vernieuwing inluidde.

Geboren in Oostende, in een burgerlijk gezin, was Léon Spilliaert een introvert en dromerig kind. Al op school vulde hij zijn notitieboekjes met vreemde tekeningen die de wereld om hem heen opnieuw uitvonden. Na een korte periode aan de Academie van Brugge ontwikkelde Léon Spilliaert al snel zijn eigen stijl als autodidact. Opgegroeid aan het water was de zee een van de belangrijkste inspiratiebronnen van de kunstenaar. Andere van zijn favoriete thema’s waren vrouwen, vreemde stillevens en opvallende zelfportretten. Op technisch vlak gebruikte de Belgische schilder geen olieverf zoals zijn toenmalige tegenhangers, maar Oost-Indische inkt, waarbij hij een enkele kleur nam die min of meer werd verdund, afhankelijk van de gewenste intensiteit.

Léon Spilliaert werd gevormd door het contact met de literatuur van zijn tijd en die overtuigd was van zijn roeping als uitverkoren kunstenaar, waarin hij aan Nietzsche doet denken. Hij was de maker van een bijzonder origineel oeuvre geïnspireerd door metafysische vraagstellingen en de Vlaamse cultuur, en bijna uitsluitend op papier gemaakt. In een mix van grafische technieken zoals Oost-Indische inkt, potlood, zwart krijt, pastel, kleurpotloden en ook aquarel en gouache knoopte de Oostendenaar banden aan met het symbolisme en expressionisme van zijn tijd en leek hij in zijn meest radicale, uiterst vereenvoudigde landschappen de geometrische abstractie en het minimalisme aan te kondigen.

Dirk Braeckman, sterk beïnvloed door Spilliaert, gebruikt fotografie om gesluierde beelden te maken die balanceren tussen droom en werkelijkheid. Ze delen een fascinatie voor verstilling en isolatie, vaak uitgewerkt in monochrome tinten en bijzondere kadreringen. Tekstbijdragen in dit boek zijn van Thijs de Raedt (conservator moderne kunst, Kunstmuseum Den Haag) en Steven Humblet (kunstcriticus).

De artistieke verwantschap tussen de Belgische kunstenaars Léon Spilliaert (Oostende, 1881-1946) en Dirk Braeckman (Eeklo, 1958) is evident. Hoewel Spilliaert veelal werkte met inkt, potlood en krijt en Braeckman voornamelijk fotografie als medium gebruikt, delen zij hun fascinatie voor de nacht. Het vele zwart, het grijs, lichtpunten die het donker benadrukken, schakeringen van duisternis: met hun nachtelijke blik verwerken zij hun directe omgeving en indrukken tot dubbelzinnige droombeelden die meer vragen oproepen dan antwoorden trachten te geven. Hun werken lijken uit eenzelfde gevoelswereld te ontstaan: zij tonen het mysterie, het ongrijpbare en het onbestemde. 

Nachtdieren is de eerste tentoonstelling die volledig in het teken staat van de dialoog tussen het werk van Braeckman en Spilliaert. Net als in de oeuvres van beide kunstenaars, volgt de tentoonstelling het ritme van de nacht — van het vallen van de duisternis, via het diepe zwart van de nacht, naar het krieken van de dag. Er zijn ongeveer vijftig werken van Spilliaert te zien, met de nadruk op zijn vroege werk. Naast deze vaak intieme, kleine werken worden er dertig groot formaat werken van Braeckman getoond.

Dirk Braeckman (1958) is een Belgische fotograaf die woont en werkt in Gent. Braeckman studeerde van 1977 tot 1981 aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Gent, afdeling foto en film. In 1982 was hij medeoprichter samen met Carl De Keyzer van de Galerie XYZ te Gent. Tussen 1994 en 1997 was hij docent fotografie aan het Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten te Antwerpen. In 1999 was hij lector aan de Jan van Eyck Academie te Maastricht. Tussen 1998 en 2002 was hij lector aan het Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten te Antwerpen. Braeckman had vele persoonlijke- en groepstentoonstellingen en er is werk van hem te vinden in openbare verzamelingen. Hij ontving meerdere onderscheidingen.

KUNSTMUSEUM Den Haag

Expo: Nachtdieren Dirk Braeckman – Léon Spilliaert.

12/10/2024 – 12/01/2025

https://www.kunstmuseum.nl/nl

Dirk Braeckman – Léon Spilliaert 176 bladz. uitg. Hannibal Books ISBN 9789464941371