In oktober 2024 barstten de festiviteiten los rond het 750-jarig jubileum van Amsterdam. Een jaar lang vieren de Amsterdammers nu de verjaardag van hun magnifieke stad. Maar, waarom is dat eigenlijk 750 jaar, en bestaat de stad niet al veel langer? U verneemt er alles over in “Ons Amsterdam 750 jaar Een bijzondere stadsgeschiedenis”.
De Hollandse Gouden eeuw was rijk aan historiestukken naar Italiaanse voorbeelden, unieke portretten, zowel individuele als groepsportretten, bv. schuttersstukken, heerlijk mooie landschappen (o.a. winterlandschappen), stadsgezichten en zeegezichten. Wetenschappers poseerden vaak gezeten tussen hun instrumentarium en studieobjecten en bestuursraden zagen zich graag afgebeeld rond een tafel. Daarnaast waren er innemende stillevens, vaak als allegorische voorstellingen, alledaagse taferelen als illustraties van oude spreekwoorden en gezegden met een moralistische boodschap, en intieme genrestukken. Vooral stillevens boden een schilder de gelegenheid om zijn kundigheid te etaleren in detail met realistische lichteffecten, afbeelden van texturen en oppervlakken. Allerlei soorten drank en etenswaar, uitgestald op een tafel, zilveren bestek, fijn tafellinnen dat in plooien afhing, vormden daarbij een uitdaging voor fijnschilders.
Amsterdam is de stad van de bruine cafés van Carmiggelt, de ‘jongedames’ van Betje Wolff en Aagje Deken en de provo’s van Harry Mulisch. Het is de stad waar Hanny Michaelis de oorlog beleefde, waar Lale Gül opgroeide en waar Remco Campert het vurrukkulluk had. Het is de stad van legendarische romanpersonages als Woutertje Pieterse, Anton Wachter en Ciske de Rat.
Toen Amsterdam zich in 1578, aansloot bij de opstand tegen Spanje, kreeg het een calvinistische signatuur. Tegelijk kwam een economisch wonder op gang waarin de stad binnen één generatie uitgroeide tot de grootste handelsmetropool ter wereld. Na 1672 schiep de verbeelding een compleet andere stad. Een gelijktijdige oorlog met de Engelsen, de bisschoppen van Münster en Keulen, en de Franse Zonnekoning had aan de succesjaren een einde gemaakt. Deze periode wordt vertegenwoordigd door o.a. Joost van den Vondel – Gysbreght van Aemstel (1637) en Hans Bontemantel – De regeeringe van Amsterdam, soo in ’t civiel als crimineel en militaire (1653-1672).
Jacob Bicker Raye bv. beschreef in zijn dagboeken “Het merckwaerdigsten myn bekent dat er is voorgevallen binnen de stadt Amsterdam”, een stad van renteniers en kleine besognes, een anonieme Amsterdammer vertelde in “De ongelukkige levensbeschrijving van een Amsterdammer” (1775), over zijn leven aan de achttiende-eeuwse zelfkant. Aan het eind van die eeuw in de jaren van Betje Wolff en Aagje Deken, kreeg de stad in de “Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart” (1782), weer iets van haar eigenzinnigheid terug. Toch bleven de dominees en couponknippers aan de grachten nog decennialang de toon zetten, ondanks “Toen ik nog jong was” (1901), het verslaggeverswerk van Justus van Maurik, ondanks de spot en ironie van Multatuli in “Woutertje Pieterse” (1862-1877), en ondanks de honger en ellende van de tienduizenden paupers die Neel Doff lin “Dagen van honger en ellende” (1911/1915), onnavolgbaar zou beschrijven.
De Alteratie, de Februaristaking, de inhuldiging van koningin Beatrix, velen kennen Amsterdam van grote historische gebeurtenissen. Ons Amsterdam 750 jaar vertelt de stadsgeschiedenis zoals die eigenlijk nooit is verteld. Met honderden verhalen over onbekende Amsterdammers, over bijzondere plekken, over bezoekers, migranten, handelaars, wetenschappers, dominees, huisjesmelkers, arbeiders, scharrelaars en kapitalisten. Niet over de grote witte mannen met hun gesteven witte kragen van weleer, maar wel de zwarte buren van Rembrandt, de bouw van de Grieks-Orthodoxe kerk, de komst van een olifant naar de stad, de veldslag in Café Zincken tussen socialisten en de politie, en hoe de immigranten uit voormalig Nederlands-Indië in de jaren ’50 in Geuzen veld terecht kwamen (en de rock’n’roll meebrachten).
Koen Kleijn is hoofdredacteur van Ons Amsterdam. Eerder publiceerde hij De grachten van Amsterdam (2013). Ook schreef hij over de geschiedenis van de Universiteitsbibliotheek, de Amsterdamse haven en de tuinen in de grachtengordel. Jitske Hell is redacteur bij Ons Amsterdam. Ze was eerder redacteur bij geschiedenisplatform Utrecht Time Machine. Janna Toepoel is redacteur bij Ons Amsterdam en schreef voor 7Days, Het Parool en Over Multatuli.
Koen Kleijn Ons Amsterdam 750 jaar Een bijzondere stadsgeschiedenis 336 bladz. geïllustreerd uitg. Walburg Pers ISBN9789464564792