De kunstenaars die we nu kennen als de impressionisten exposeerden in 1874 voor het eerst hun destijds geruchtmakende kunst op een groepstentoonstelling in Parijs. Zij wilden in hun werk persoonlijke impressies en de continu veranderende lichtval weergeven. Met hun losse, kleurrijke manier van werken brachten zij 150 jaar geleden een grote artistieke omwenteling teweeg. Ter ere van dit jubileum zijn in de tentoonstelling Vive l’impressionnisme! topstukken uit Nederlandse collecties te zien.
In 2024 is het 150 jaar geleden dat Claude Monets Impression, soleil levant (1872, Musée Marmottan Monet, Parijs) een criticus aanleiding gaf om laatdunkend te schrijven over ‘De tentoonstelling van de impressionisten’. Hiermee vond een belangrijke kunsthistorische gebeurtenis plaats: ‘de geboorte’ van het impressionisme.
Kunstenaars als Claude Monet, Edgar Degas, Camille Pissarro, Berthe Morisot, Alfred Sisley en Paul Cézanne vingen de persoonlijke beleving en lichtval van een specifiek en veranderlijk moment – een impressie – in losse penseelstreken en felle kleuren op het doek. Hun mooiste schilderijen in Nederlands publiek en particulier bezit worden zij aan zij getoond met impressionistische pastels, sculpturen, tekeningen en prenten die ook in Nederlandse collecties te vinden zijn.
Critici vonden de werken erg schetsmatig en waren er aanvankelijk weinig enthousiast over. Ook Nederlandse musea en kunstverzamelaars omarmden deze nieuwe kunst niet direct. Toch bevinden zich in nationale collecties prachtige Franse impressionistische werken, die voor het eerst bijeen zijn gebracht in deze rijk geïllustreerde uitgave. Het zijn schilderijen, maar ook pastels, tekeningen, grafiek en sculpturen van onder anderen Claude Monet, Edgar Degas, Camille Pissarro, Mary Cassatt, Paul Cézanne, Edouard Manet, Auguste Rodin en Berthe Morisot.
De tentoonstelling laat zien hoe de visionaire blik en kordate optredens van een aantal particulieren, onder wie Theo van Gogh, ervoor zorgden dat diverse pareltjes hun weg vonden naar Nederland. Maar welke topstukken hebben we in Nederland laten glippen en hoe valt dat te verklaren?
In de installatie Galerij van gemiste kansen van lichtkunstenaar Nick Verstand zie je welke impressionistische meesterwerken onderdeel hadden kunnen uitmaken van de nationale collectie, als er andere keuzes waren gemaakt.
De tentoonstelling Vive l’impressionnisme! Topstukken uit Nederlandse collecties is samen met Museum Boijmans Van Beuningen georganiseerd en is het resultaat van een unieke samenwerking met andere toonaangevende nationale publieke en particuliere collecties, zoals Kröller-Müller Museum, Stedelijk Museum Amsterdam, Kunstmuseum Den Haag, Rijksmuseum Amsterdam en Rijksmuseum Twenthe, Singer Laren, Teylers Museum, Museum de Fundatie en De Mesdag Collectie. Bij de werken wordt beschreven hoe ze in Nederland terecht zijn gekomen en wie daarbij het voortouw namen. Vaak was een belangrijke rol weggelegd voor particuliere verzamelaars, die met hun visionaire blik en kordate optredens topstukken wisten te verwerven die nu tot ons nationale erfgoed behoren.
De rijk geïllustreerde tentoonstellingscatalogus 150 Jaar impressionisme – Het licht breekt door in Nederland is geschreven door conservatoren uit verschillende culturele instellingen. Deze publicatie is een naslagwerk waarin voor het eerst de Franse impressionistische topstukken zijn bijeengebracht uit Nederlandse collecties. Deze uitgave verschijnt in samenwerking met het Van Gogh Museum bij de tentoonstelling Vive L’Impressionnisme! 
Fleur Roos Rosa de Carvalho is senior conservator Prenten en Tekeningen en sinds 2008 werkzaam bij het Van Gogh Museum. De Carvalho maakte in 2017 de tentoonstelling ‘Prints in Paris 1900. Van elitair tot populair’ en bijbehorend boek, en is auteur van vele andere publicaties over de laat 19de -eeuwse kunst.
Sandra Kisters Directeur Collecties en Onderzoek, Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam, Nederland
Vive L’Impressionnisme! – Van Gogh Museum
Van 11 oktober 2024 t/m 26 januari 2025
150 jaar Impressionisme Het licht breekt door in Nederland 238 bladz. geïllustreerd uitg. Thoth ISBN 9789068688801