Ontdek, “Hanns Eisler, Music for piano” door Steffen Schleiermacher, op het label MDG. | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

Deze nieuwe editie van Steffen Schleiermachers Eisler-anthologie biedt dit keer inzicht in het leven en werk van een opwindende componist die vandaag de dag helaas nog steeds te weinig aandacht krijgt. Met zijn gedifferentieerd palet van expressie en affiniteit voor nuance is Schleiermacher een meestervertolker van Eislers originele, vaak verrassende esthetiek die een extreem brede variëteit aan stijlen omvat. Eisler kon het transparant eenvoudige en het zeer gecompliceerde, combineren met groot vakmanschap en artisticiteit, zoals in de Tweede Sonate op. 6 die de twaalftoonstechniek combineert met de klassieke sonatevorm.

Na 1933, werd het werk van Hanns Eisler (1898-1962) (foto) en Bertolt Brecht door het nazibewind in de ban gedaan. Eisler zocht daarop zijn toevlucht in de Verenigde Staten. In Los Angeles, waar hij zich kort voor het begin van de Tweede Wereldoorlog vestigde, componeerde Eisler de muziek voor verschillende Hollywood-films. In Californië kreeg Eisler steeds meer opdrachten. Tijdens zijn tienjarige ballingschap in de VS werd hij als componist van filmmuziek zelfs tweemaal genomineerd voor een Oscar. Behalve de opdrachten om den brode, componeerde hij in deze periode ook het “Hollywood Songbook”, dat 28 Brecht-teksten bevatte, evenals de “Hölderlin-fragmenten”, met een breed scala aan muzikale en literaire stijlen.

Eislers veelbelovende Amerikaanse carrière werd onderbroken door de Koude Oorlog. Hij werd als een van de eerste kunstenaars op de ‘Hollywood Blacklist’ geplaatst door de bazen van de filmstudio’s. Tijdens ondervragingen door de Commissie voor on-Amerikaanse Activiteiten van het Huis van Afgevaardigden werd hij “the Karl Marx of music” en de belangrijkste Sovjet-agent in Hollywood genoemd. Een van de personen die tegen hem getuigden was zijn zus Ruth. Zij noemde Eisler een communist “in de filosofische zin”. Vrienden van Eisler, onder wie Charles Chaplin, Igor Stravinsky, Aaron Copland en Leonard Bernstein, organiseerden benefietconcerten om zijn verdediging te bekostigen. Desondanks werd hij in 1948 uit de VS gezet. Eisler keerde in 1948, vervolgd omwille van zijn communistisch sympathieën, terug naar Duitsland, en vestigde zich in Oost-Berlijn.

“A Little Music for Dispelling Sentimental Moods” (Kleine Musik zum Abreagieren sentimentaler Stimmungen) legt clichés bloot in een extreem spaarzaam tweeluik, zodat ze hun sentimentaliteit verliezen. Eisler geloofde nl. dat (zulke) sentimenten afleidden van de klassenstrijd. Tijdens zijn ballingschap toerde Eisler door de Verenigde Staten met de bariton, Mordechai Bauman (1912-2007) (foto). Het programma van de zanger bevatte Charles Ives’ humoristische ballade “Charlie Rutlage” over een cowboy die zijn dood tegemoet gaat. Eislers eerbetoon aan “Cowboy Bauman”, die van zijn paard viel, eindigt met een herhaalteken en de instructie: “ad infinitum”. Strikt genomen moet je het tot in de eeuwigheid spelen…

Net als zijn leermeester Arnold Schönberg had Eisler een voorkeur voor variaties. En dus wordt dit programma ook omlijst door twee uitgebreide variatiewerken, de vroege 2e Sonate en de Variaties uit 1947. Schleiermacher geeft ook een originele versie van het sonatethema, die laat horen hoe een introvert pianostuk in de loop van het compositieproces verandert in de boze uithaal van een jonge musicus. De variaties zijn een goede illustratie van hoe moeilijk Eisler het soms vond om te componeren. Drie finales en een extreem vreemde coda besluiten het werk, dat de componist herhaaldelijk uit de la haalde om veranderingen en toevoegingen aan te brengen. De pianostukken op.8 en op.32 lijken hem veel makkelijker af te gaan. Om nog maar te zwijgen over “Shimmy” of “Cowboy Baumann fell off the Crazy Horse”, waarin de nabijheid van de schepper van succesvolle filmmuziek of levendige arbeidersliederen duidelijk te horen is.

Na zijn pianostudie bij Gerhard Erber (1934), een lid van de “Gruppe Neue Musik Hanns Eisler” in de toenmalige DDR, en compositie bij Siegfried Thiele en Friedrich Schenker, aan de Hochschule für Musik und Theater “Felix Mendelssohn Bartholdy” in Leipzig, bleef de Duitse componist, pianist en dirigent, Steffen Schleiermacher (1960), geboren in Halle, daar werken als muziektheorie- en gehoortraining-assistent. Hij studeerde directie bij Günter Blumhagen (1930-1996), en van 1985 tot 1986, was hij masterstudent aan de Akademie der Künste in Berlijn bij Friedrich Goldmann (1941-2009). Daarnaast leidde hij de “Gruppe Junge Musik” en volgde hij in 1989/1990, een masteropleiding piano aan de Hochschule für Musik Köln, bij Aloys Kontarsky (1931-2017).

In 1988 richtte hij in Leipzig, o.a. samen met het Leipziger Streichquartett, het “Ensemble Avantgarde” op, dat zich toelegde op hedendaagse (klassieke) muziek. Zijn opnames bevatten de meeste werken van Satie, Philip Glass, Morton Feldman en Arnold Schönberg en voor Musikproduktion Dabringhaus und Grimm Md&G Records, heeft hij de complete pianomuziek van John Cage opgenomen. Steffen Schleiermacher speelt ook stukken van Aziatische componisten, zoals Toshio Hosokawa en Ichiyanagi (Japan) en Slamet Abdul Sjukur, Michael Asmara en Soe Tjen Marching (Indonesië).