Een eeuw na zijn overlijden op 25 maart 1918, brengt harmonia mundi hulde aan de tovenaar van melodie en timbre, de grote colorist en vader van de moderne muziek, Claude Debussy, Alexander Melnikov is één van die pianisten die zich in toenemende mate inzetten om de werken van het verleden te spelen op de instrumenten waarvoor ze werden gecomponeerd, bv. op een Gaveau uit 1906 of een Pleyel uit 1920. Op deze opname speelt hij Debussy op een Érard-piano uit 1885. Samen met Olga Pashchenko, speelt hij ook de buitengewone transcriptie van door Debussy zelf gemaakte versie voor vier handen van “La Mer, trois esquisses symphoniques”. Pablo Heras-Casado zorgt op de andere cd voor de orkestversie. Aanraders!

Samen met “En blanc et noir” en de twaalf Etudes, beide gecomponeerd in 1915, markeerden de 24 Préludes de culminatie van Debussy’s nieuwe, pianistische gedachten. De componist beschouwde elk van hen als een compositie op zich. De 24 Préludes vormen de bekendste impressionistische cyclus van Debussy. De composities geven magie en poëzie weer in klank. Debussy had zijn préludes al twee of drie jaar gepland voor het eerste boek in 1910 verscheen. Tegen het eind van 1911 werkte hij aan een tweede boek dat in 1913 werd uitgegeven. Terwijl Bach en Chopin hun préludes als technische oefeningen zagen in de verschillende toonaarden, waren Debussy’s préludes, miniaturen in vrije vorm, vol expressiviteit. Elk heeft een andere beschrijvende titel die aanwijzingen geeft over wat er door de geest van de componist ging toen hij ze componeerde. Wat Debussy in zijn préludes en in eerdere werken met een soortgelijke inspiratie deed, was componeren met klanken in plaats van met noten. Debussy bevrijdde daarmee de muziek van de overheersing van de functionele harmonie die al drie eeuwen heerste. Tonaliteit werd kleur.

De Erard-piano uit 1885 waarop deze opname wordt gespeeld, valt op door het te onderscheiden karakter van de sonoriteiten in de verschillende registers en het vermogen om een ​​breed scala aan effecten van het pedaal en resonantie te laten horen. Wanneer bij het gebruik van het rechter pedaal, de boventonen van de lage snaren de hogere snaren in trilling brengen, spreken we van resonantie.

Debussy voltooide “La mer, trois esquisses symphoniques pour orchestre” in 1905 na er twee jaar aan te hebben gewerkt. Naast een versie voor orkest maakte hij ook een versie voor vierhandig piano. De bestaande versie voor twee piano’s was van de hand van André Caplet. In 1908-1909 bewerkte Debussy het werk nogmaals. De subtitel drie symfonische schetsen voor orkest refereerde oorspronkelijk aan een symfonie, maar een strikte symfonie is het niet geworden. Toch heeft het werk symfonische kenmerken. Het thema dat in de opening wordt neergezet komt in alle drie de delen terug en wordt in deel 3 als aankondiging van het slot van de compositie gebruikt. Het werk wordt daarom ook wel als symfonie of symfonisch gedicht bestempeld.

Debussy componeerde “La Mer”, beïnvloed door zijn intense ervaringen in de zomer van 1904, in Jersey en in Dieppe, met zijn grote, nieuwe geliefde, Emma Bardac, Hij had haar via haar zoon Raoul, die een leerling was van hem, eind 1903 leren kennen. De titel verwijst bijgevolg niet enkel naar de zee, maar naar de achter het Frans woord voor zee, verstopte betekenis van “moeder”, moeder van…. De natuurverschijnselen die hij in zijn drie symfonisch schetsen evoceert, verklanken en exprimeren zijn liefdeservaringen met Emma. Debussy begon aan het werk grotendeels in Villeneuve-la-Guyard in Bourgondië. Hij voltooide zijn meesterwerk weliswaar in Eastbourne (foto) in Engeland, dat wel degelijk aan zee ligt. De première in 1905 in Parijs door het Orchestre Lamoureux o.l.v. Camille Chevillard was echter geen succes. De uitvoering op deze cd is dat wel.

Olga Pahchenko sloot zich aan bij Melnikov voor Debussy’s eigen vierhandig arrangement van “La Mer”, in een scrupuleus gesynchroniseerde uitvoering vol stekelige details en kleurrijk allure, die op deze schitterende Erard, althans door deze beide uitvoerders, meer gevarieerd en transparanter klinken dan op een moderne vleugel. Melnikov en Pashchenko zijn behendig op elkaar afgestemd en profileren en balanceren beiden perfect van wat op de voorgrond en van wat op de achtergrond moet klinken. Hun uitvoering levert geen monochroom, sonoor resultaat op zoals helaas vaak het geval is bij opnamen van orkestmuziek, gearrangeerd voor piano duet. Hun uitvoering is daarentegen een lust voor het oor.

Hier is het genieten van de immense rijkdom van Debussy’s partituur. De sublieme uitvoering van het subliem arrangement geeft de rijkdom van de picturale schoonheid van de oorspronkelijke partituur nog eens extra doorzichtigheid, waarbij Debussy’s geniale harmonische, motivische en ritmische vondsten, nog eens extra worden geprofileerd. Heerlijk! Warm aanbevolen.

En, wie de orkestversie van “La Mer” wil beluisteren, kan terecht op de harmonia mundi cd met Debussy’s  “Prélude à l’après-midi d’un faune”, (“Églogue pour orchestre d’après Stéphane Mallarmé”) uit 1894, “Le Martyre de saint Sébastien” (Fragments symphoniques) en “La Mer” door het Philharmonia Orchestra o.l.v. de talentvolle, Spaanse dirigent Pablo Heras-Casado (°1977), gevormd door o.a.Harry Christophers en Christopher Hogwood. De symfonische fragmenten uit het niet zo bekend mysteriespel “La Martyre de Saint-Sébastien” (“Musique pour ballet avec voix solistes et chœur mixte”) uit 1911, zijn “La Cour des lys” – lent et soutenu, expressif, “Danse extatique et final du premier acte” – assez agité (sourdement agité), “La passion” – lent en “Le bon pasteur” – sombre et lent. Debussy orkestreerde deze bewegingen samen met André Caplet. Sprankelende, lichte maar tevens kleurrijke en intens doorvoelde uitvoeringen. Heel bijzonder. 

Orkest en dirigent zijn trouwens te gast op 22 september 2018 in de  Blauwe Zaal in Antwerpen en op 8 en 29 september 2018 in het Concertgebouw Amsterdam. Niet te missen. Beide schitterende, nieuwe cd’s vormen een grote verrijking van de Debussy discografie. Warm aanbevolen!

Debussy Préludes du 2e Livre La Mer (transc. Debussy) Alexander Melnikov Olga Pashchenko cd harmonia mundi HMM902302

Prélude à l’après-midi d’un faune, Le Martyre de saint Sébastien en La Mer door Philharmonia Orchestra onder leiding van Pablo Heras-Casado (HMM 902310)