Femke Deen achterhaalde aan de hand van brieven, mogelijks de waarheid achter het vreselijk lot van Anna van Saksen, de tweede vrouw van Willem van Oranje.
Anna van Saksen ((1544-1577) was de dochter van hertog, later keurvorst, Maurits van Saksen en Agnes van Hessen (foto). Ze stond bekend als verdorven en egoïstisch, een overspelige vrouw die uiteindelijk haar verstand verloor. Lange tijd is aangenomen dat Willem van Oranje geen andere keuze had dan zich van haar te laten scheiden. Maar klopt dat wel?
Femke Deen laat aan de hand van niet eerder bestudeerde brieven en documenten zien dat het verhaal van Anna een stuk gecompliceerder is. Ze was opvliegend en eigenzinnig, zeker, maar ook intelligent, trots en hartstochtelijk. Ze weigerde zich door haar man en (schoon)familie te laten gebruiken als een pion in de godsdienstige en politieke strijd die Europa in de zestiende eeuw verscheurde. Anna van Saksen vertelt over de zoektocht van een vrouw naar zeggenschap over haar eigen leven. Het laat tegelijk de tragische neergang zien van een rijke en felbegeerde prinses wie letterlijk alles werd ontnomen – en het werpt, niet in de laatste plaats, een nieuw licht op Willem van Oranje.
Een buitenechtelijke relatie met een zwangerschap tot gevolg werd haar fataal. De minnaar was de vader van de schilder Peter Paul Rubens – die overigens pas jaren na de affaire bij Rubens wettelijke vrouw verwekt werd. Jan Rubens werd door Jan van Nassau, de broer van Oranje, gevangen gezet op Dillenburg.
Begin 1571 werd Anna gevangengezet te Siegen op verdenking van overspel met de jurist Jan Rubens (foto). Het eens zo veelbelovend huwelijk tussen de rijke, jonge hertogin uit Duitsland en de invloedrijke prins Willem van Oranje was uitgelopen op een fiasco. Oranje verstootte haar. Anna bleef tot aan haar dood, jaren later, een gevangene. Ze verloor uiteindelijk haar verstand en stierf in een dichtgemetselde kamer in haar voorouderlijk slot in Dresden.
De ene brief na de andere schreef Anna in de eerste periode van haar gevangenschap vanuit het Nassause Siegen, brieven die door Schwartz en Jan van Nassau keurig en min of meer op chronologische volgorde werden ingebonden, samen met hun antwoorden en andere relevante documenten. Anna’s brieven stonden vol plannen om haar vermeende minnaar Jan Rubens, die in Dillenburg gevangen zat, vrij te krijgen. Ze smeekte weg te mogen uit het land van haar gehate schoonfamilie, de Nassaus. In een steeds slordiger handschrift beweerde ze in toenemende wanhoop dat ze door toedoen van haar echtgenoot en diens broer Jan van Nassau in deze situatie was gekomen.
Uit de brieven klinken twee compleet verschillende visies op de gebeurtenissen. Anna en Willem gaven elkaar de schuld van hun mislukte huwelijk en het tragische lot van Anna. Volgens Willem van Oranje maakte Anna hem met haar onbeheerste gedrag het leven onmogelijk, met als dieptepunt haar buitenechtelijke verhouding. Anna op haar beurt stelde dat ze zich van haar echtgenoot afwendde op het moment dat hij zijn ware aard liet zien. Ze was bedrogen door de Nassaus, beweerde ze uiteindelijk: ze had helemaal geen overspel gepleegd.
De honderden brieven die Anna schreef, geven een ongekend inzicht in haar leefwereld, ook al omdat ze zich lang niet altijd aan de formele eisen hield die golden voor brief schrijven. Door de inhoud en de toon van haar brieven en de mensen om haar heen te analyseren, tegenstrijdigheden weg te strepen en de verschillende belangen van de briefschrijvers in het achterhoofd te houden, kan uit de twee compleet verschillende versies een levensverhaal worden gedistilleerd dat Anna’s werkelijkheid veel dichter nadert dan tot dusver het geval was. Fascinerend, onthullend en deskundig onderbouwd. Een aanrader.
Femke Deen Anna van Saksen De verstoten bruid van Willem van Oranje 418 bladz. geïllustreerd Uitg. Atlas Contact ISBN 9789045024721