“The Telling” heeft een groeiende reputatie opgebouwd met intieme, geënsceneerde concerten met middeleeuwse muziek. Opgericht in 2009, putten ze uit een pool van vooraanstaande musici die spelen bij Society of Strange & Ancient Instruments, I Fagiolini, Orchestra of the Age of Enlightenment, Carnival Band en The Dufay Collective. Naast anonieme composities staat er op hun nieuwe cd, werk van Antonio Zacara da Teramo, Guillaume de Machaut, Hildegard von Bingen en Johannes Ciconia.
De cd bevat een sfeervol programma bij kaarslicht, dat je meeneemt op reis door vijf landen in middeleeuws Europa. Lelies en rozen werden in teksten gebruikt als beeldspraak ter ere van de Maagd Maria, maar ook in liefdesliedjes. Naast muziek van Hildegard von Bingen, bestrijkt het programma een enorm scala aan texturen en stijlen. Er is muziek van Guillaume de Machaut, de prachtige Engelse carol “Ther Is No Rose”, meer aardse liefdesliedjes, exotisch vrolijke Spaanse cantigas, gevoelige liederen uit de Sefardisch Joodse traditie en één van de mooiste stukken uit het middeleeuws repertoire, “O Rosa Bella” van Johannes Ciconia.
Verwijzingen naar lelies en rozen en andere bloemen zijn overvloedig aanwezig in zowel seculiere als religieuze teksten in het Europees, middeleeuws repertoire van de 12de – tot de vroege 15de eeuw. Deze twee bloemen hadden met name een rijke symboliek, cfr. de symboliek van de zesster (lelie) en de vijfster (roos) in de beeldende kunsten. Lelies vertegenwoordigden zuiverheid en helderheid in een religieuze context en rozen werden vaak gebruikt om liefde voor te stellen, zowel seculier als religieus. Beide bloemen werden sterk geassocieerd met de Maagd Maria. De lelie werd vooral geassocieerd met de annunciatie, de Bijbelse scène waarin de engel Gabriël aan Maria verschijnt om haar aan te kondigen dat God haar uitverkoren heeft om de moeder van zijn Zoon te worden. Talloze schilderijen en altaarstukken tonen trouwens de engel Gabriel die een lelie aan Maria presenteert.
Er bestaan nog talloze middeleeuwse liedteksten over lelies, rozen en bloemen in het algemeen. Op de cd staan vroege voorbeelden, waaronder eenvoudige, anonieme Italiaanse ‘lauden’ (gemeenteliederen), gezangen van de 12de-eeuwse abdis Hildegarde von Bingen (1098-1179), bekend om haar herhaald gebruik van weelderigheid als een metafoor voor de vruchtbaarheid van de Maagd. Aan de andere kant van het spectrum bevinden zich virtuoze, bloemrijke stukken uit de late 14de– en vroege 15de eeuw, die de grenzen van ritme en tonaliteit verlegden, het verbluffende ‘Un fiore gentil m’apparse’ van Antonio Zacara de Teramo (1350-1415) en ‘O Rosa bella, o dolce anima mia’ van Johannes Ciconia (1370-1412).
Naast Guillaume de Machaut (1300-1377), is er ook de prachtige, Engelse, middeleeuwse carol, “Ther is no rose of swych virtu”, aardse, Duitse liefdesliedjes, één van de populairste liederen uit de Spaanse collectie van koning Alfonso el Sablo, de ‘Cantigas de Santa Maria’ en een lied uit de Sefardisch Joodse traditie ‘La rosa enflorese’.
De moderne preoccupatie met categoriseren was vreemd voor componisten in de Middeleeuwen. Het onderscheid tussen religieus en seculier was wazig. Dit is te zien aan de opvallende gelijkenis in het gebruik van bloemenbeelden, zowel in wereldlijke als in religieuze teksten, zelfs wanneer de sfeer en context van de muziek, heel anders was.
Componisten brachten vaak religieuze en seculiere teksten en melodieën samen in hetzelfde stuk. De Franse sectie bevat een voorbeeld uit de Montpellier Codex (13de eeuw) waarin de componist bewust twee verschillende teksten in de bovenste twee regels plaatst, die beide de lelie vieren in een religieuze en een seculiere context over een cantus firmus (O virgo pia – Lis ne glai – Amat): ‘O vrome maagd, lelie helder voorbij alle lelies … / Noch lelie noch, noch rozenstruik in bloei, noch gezang van vogels … want ik verheug me en componeer mijn ding: dit doe ik … vanwege de liefde, die me gevangen heeft gezet. In “Plus bele que flor – Quant revient et fueled et flor – L’aurtier joer m’en alia – Flos” worden drie verschillende, wereldlijke teksten gezongen boven de tenor-partij, gespeeld door de harp, een partij, voortkomend uit een gregoriaans gezang over Jesse, gezongen op feestdagen ter ere van de Maagd Maria.
The Telling zijn Clare Noburn en Ariane Prüssner, zang, en Leah Stuttard middeleeuwse harp, frame drum (lijsttrommel) en zang.
De cd werd opgenomen in St Mary Magdalene, Sherborne, UK, met als Producer en engineer, Adrian Hunter (24bit, 96kHz hi-resolution recording & mastering). Album cover image is van Silvie Mišková, gebaseerd op het 13de eeuws glasraam, “La Rose d’Erwin” (Erwin von Steinbach (1244-1318) in de kathedraal van Straatsburg. Foto’s van Robert Piwko en Artwork door David Murphy (FHR). Warm aanbevolen.
The Telling ‘Gardens of Delight – Roses, Lilies & Other Flowers in Medieval Song’ cd FHR 068
