Een cd uitgave van het label Accent laat ons een Duitse voorganger van Bach verder herontdekken. Het is werk van een componist die te lang in de schaduw van de grootmeester bleef staan. Het gaat over muziek van de meester-improvisator Heinrich Scheidemann uit Hamburg, bijzonder sfeervol gespeeld door “Le Concert Brisé”.
Improviserend organist
Heinrich Scheidemann (1596-1663), leerling van Jan Pieterszoon Sweelinck, was van 1629 tot aan zijn dood organist van de St. Catherina kerk in Hamburg. Hij liet een veelzijdig oeuvre na dat vandaag helaas niet meer zo bekend is. Hij improviseerde het grootste deel van zijn muziek binnen de context van devote aanbidding. In het geheel behield zijn oeuvre een opvallend evenwicht tussen invloeden uit het zuiden (Duitsland en Italië), Frankrijk, de Nederlanden, Engeland en van zijn leermeester Sweelinck. Scheidemann componeerde zeer virtuoos. Ernst en uitbundigheid klonken probleemloos naast elkaar en gingen naadloos in elkaar over.
Barokke techniekenDe klank van de improvisator is hoorbaar in elke noot van zijn composities. Om Scheidemanns typische barokke wijze van diminutie, augmentatie en improvisatie tot leven te wekken, presenteren William Dongois en “Le Concert Brisé” op deze cd een programma met adaptaties van zijn werken. Diminutie betekent verkleining van een melodie, augmentatie betekent vergroting. Hun arrangementen werden transcripties waarbij de oorspronkelijkheid werd gerespecteerd. Cornet, viool en blokfluit concerteren met de bas lijn van het orgel in verscheidene sonaten voor drie stemmen met concerterende bas.
Leerling van Sweelinck
Heinrich Scheidemann kreeg zijn eerste muzieklessen van zijn vader David. Die was organist in Wöhrden (nu Kreis Dithmarschen in Schleswig-Holstein), en vanaf 1604 van de St. Catherina kerk in Hamburg. Van 1611-1614 volgde Heinrich samen met Jacob Praetorius, drie jaar les bij Sweelinck in Amsterdam. Zijn studie en verblijf werden gefinancierd door de Catherina kerk. Achtergrond van deze financiële steun was de wens van de Hamburgse kerken dat hun toekomstige organisten allen werden opgeleid door Sweelinck. In 1629 volgde Heinrich Scheidemann zijn vader op als organist van de St. Catherina kerk. Scheidemann kreeg door zijn werk en invloed op andere organisten en cantors hoog aanzien en verwierf een uitstekende reputatie in het muziekleven van Hamburg. Hij werd ook zeer gewaardeerd als orgelleraar en bespeelde tal van orgels in Noord-Duitsland. Zijn belangrijkste leerling was Johann Adam Reincken die na zijn dood zijn opvolger werd als organist van de St. Catherina kerk.
Componerende organist
Scheidemann lag mede aan de basis van de Noord-Duitse orgel school, die de stijl van Sweelinck met de stijl van Frescobaldi en met deze van de Noord-Duitse barokke traditie combineerde. Hij wordt dan ook terecht beschouwd als de belangrijkste componist van orgelwerken van de vroege 17de eeuw. Zijn compositorisch werk bestaat voornamelijk uit Choralvorspiele, orgelkoralen, hymnen of geestelijke liederen en dansmuziek.
Rustieke sfeer
Op de cd staan bewerkingen naar Lassus, Praetorius, Bassano en Hans Leo Hassler. Als voorbeelden van zijn dansmuziek werden zijn “Englische Mascarada oder Judentanz”, een “Pavana Lachrymae” in d klein naar Dowland en zijn “Galliarda variata” opgenomen. De uitvoerders zijn William Dongois (cornetten & directie), Alice Julien-Laferrière (viool), Odile Bernard (blokfluit) en Jean-Christophe Leclere (orgel). Zij zorgen voor die typische devote en intieme klank van het orgel in de Lutherse kerken van toen en voor de rustieke klank van het burgerlijk kabinet van weleer. Bijzonder sfeervol. Een aanrader.
The Art of Heinrich Scheidemann William Dongois Alice Julien-Laferrière Odile Bernard Jean-Christophe Leclere Le Concert Brisé cd Accent ACC24302