Mazarin slaagde erin het Verdrag van Parijs te ondertekenen dat de toekomstige vrede van de Pyreneeën valideerde, en bezegelde het in 1660 met het huwelijk van Lodewijk XIV met de Infanta van Spanje. In het kader van deze vieringen, gaf de Franse ambassadeur in Venetië, de opdracht aan Cavalli om een mis te componeren. Cavalli was immers de grootste componist van zijn tijd. 
De organist Francesco Cavalli (eigenl. Caletti-Bruni) (1602-1676) (foto), afkomstig uit Crema in de Noord-Italiaanse provincie Cremona (regio Lombardije), was de zoon van de plaatselijke kapelmeester in Crema. Hij nam de naam aan van (Federico) Cavalli, zijn adellijke beschermheer, de gouverneur van Crema in Lombardije, die hem naar Venetië stuurde. In 1617 werd hij zanger in het kerkkoor van San Marco, dat onder leiding stond van Monteverdi. Hij zong eerst als jongenssopraan en vervolgens als tenor. In 1620 werd hij benoemd tot organist in de Basilica dei SS. Giovanni e Paolo (foto’s), een post die hij opgaf toen hij de rijke weduwe, Maria Schiavina huwde. In 1639 werd hij na een wedstrijd tweede organist van de San Marco. In 1668 volgde hij Giovanni Rovetta op als kapelmeester en kreeg hij de leiding van de “Cappella Marciana”, het koor van San Marco.
In 1639 schreef Cavalli “Le Nozze di Teti e di Peleo” voor het eerste publiek theater in Venetië. In 1646 werd voor het eerst een werk van hem in Parijs opgevoerd. Cavalli componeerde in 1651 vier opera’s, voor wel vijf theaters. Hij verwierf een danige reputatie, dat hij in 1660 door kardinaal Mazarin, ook een Italiaan, naar Parijs werd ontboden om ter gelegenheid van het huwelijk van Lodewijk XIV, een opera te componeren. Maar, de intriges van Lully, het nieuw theater in het Palais des Tuileries dat nog niet af was, en de dood van Mazarin, maakten van de productie een hachelijke onderneming. Daarenboven werd Cavalli ziek en kon hij zijn werk niet voltooien. In plaats daarvan werd zijn opera “Serse” opgevoerd in een zaal van het Louvre. Lully componeerde de Franse ouverture en ook de koordelen werden vervangen door balletten van ‘monsieur Lully’.
In 1662, anderhalf jaar later, werd “Ercole Amante” opgevoerd in de “Salle des Machines”. De voorstelling duurde meer dan zes uur, onderbroken door tientallen balletten, gecomponeerd en gedanst door Lully, zodat het meer een groot ballet leek, onderbroken door dramatische intermezzi. Cavalli was woedend en besloot dat het zijn laatste productie was. Terug in Venetië componeerde hij nog zes opera’s en legde zich toe op het componeren van religieuze werken, zoals een aantal missen, motetten, psalmen, vespers en een requiem. Op het ogenblik dat Cavalli in 1665 maestro di capella en eerste organist van San Marco werd, was Antonio Cesti inmiddels zijn tweede grote rivaal geworden.
Er zijn nog 27 opera’s van Cavalli bekend. De partituren van de meeste worden bewaard in de bibliotheek San Marco in Venetië. Opvallende kenmerken van zijn aria’s en duetten zijn het belcanto en sensuele lamenti. Zijn opera “Orione” was in 1653 in Milaan opgevoerd toen Ferdinand IV gekozen werd tot koning van het Heilig Roomse Rijk en “Hypermestra” (1658) was een bestelling van Carlo de’ Medici. Naast opera’s componeerde Cavalli een Magnificat in de grootse, Venetiaanse meerkorige stijl, Maria antifonen, en een Requiem, waarschijnlijk bedoeld voor zijn eigen begrafenis.
Cavalli componeerde een weelderige Missa die in januari 1660 in de basiliek van San Giovanni e Paolo (foto) werd uitgevoerd en de beste stemmen en beroemdste musici (violen, kornetten en trompetten) samenbracht naar Venetiaanse gewoonte. Strikt genomen bestaat er geen “Missa 1660” van Cavalli. Op de cd staat een mis zoals ze op 25 januari 1660 uitgevoerd zou kunnen zijn in Venetië, toen d’Emprun, de ambassadeur van Frankrijk, besloot om in stijl het einde van de Frans-Spaanse Oorlog en de Vrede van de Pyreneeën te vieren, een gebeurtenis die zeer voordelig was voor de kroon van Frankrijk (vandaar een terughoudendheid van de Spaanse ambassadeur), en die daarenboven ook nog eens werd afgesloten met het huwelijk (foto) van Louis XIV en de Infanta van Spanje, Maria Theresia (foto).
Het verdrag maakte een einde aan de slepende oorlog tussen Frankrijk en Spanje. In het vredesverdrag werd de bepaling opgenomen dat zowel Maria Theresia (foto) als haar nakomelingen geen aanspraak konden maken op de Spaanse troon, in de hoop een nieuwe oorlog om erfopvolging te voorkomen. Het huwelijk vond met veel pracht en praal plaats op 9 juni 1660 in de église Saint-Jean-Baptiste (foto) in het Baskisch kustplaatsje Saint-Jean-de-Luz.
Na een Fanfare en een Toccata, volgt de Mis, bestaande uit vier ordinarium delen, afgewisseld met motetten, het Kyrie en Gloria (uit Musiche Sacre, 1656), “O Bone Jesu” (uit Sacra Corona, 1656) (door Paulin Bündgen, Galilei Consort en Anne Magouët), Credo, Canzona en Sanctus (alle drie uit Musiche Sacre, 1656), Elevatio (anoniem), Agnus Dei (uit Musiche Sacre, 1656) en “Plaudite”, Cantate (uit Sacra Corona, 1656) (door Renaud Delaigue, Vincent Bouchot, Paulin Bündgen en Galilei Consort).
“Musiche Sacra” is de enige publicatie van religieuze, concertante muziek van Cavalli. Het is opgedeeld volgens het traditioneel model, dat wil zeggen een complete mis met psalmen voor verschillende plechtigheden van het jaar, verschillende hymnes, een Magnificat en sommige hymnes. Aan het einde van het boek waren zes instrumentale sonates. Een inventaris van de archieven van San Marco uit 1720 onthult dat de basiliek andere religieuze werken van Cavalli bezat die nu verloren zijn. Cavalli beschreef heel precies wanneer de instrumenten de zangers moesten verdubbelen met name de violoncino om de violen te verdubbelen, en welk type instrumenten moesten worden gebruikt.
“Musiche Sacre” maakte deel uit van de monumentale edities die werden gebruikt voor speciale gelegenheden zoals in Cavalli’s geval, de viering van het “Verdrag van de Pyreneeën”, de geboorte van Lodewijk XIV (Rovetta, 1639, Alpha cd), de overwinning van de christenen in Lepanto e.a. De diensten voor de grote gelegenheden duurden gemiddeld drie uur en instrumentale stukken en solo-motetten kwamen tussen de delen van het Ordinarium. De twee motetten “O Bone Jesus” en “Plaudite Cantate” die deel uitmaken van vijf motetten die Cavalli naliet, zijn ontleend aan de bloemlezing “Sacra Corona” die in 1656 in Venetië werd gepubliceerd. 
De esthetiek van de Missa wordt duidelijk geassocieerd met de theatermuziek van het Venetië van de jaren 1650. De aria’s zijn precies omschreven en de relatie tussen opera en de festiviteiten georganiseerd door de Franse ambassadeur, geeft aan dat niet alleen zangers uit Venetië hebben deelgenomen aan de vieringen, maar ook de beste zangers die deelnamen aan de operaproducties tijdens het carnaval. Op deze opname brengt Benjamin Chénier briljante solisten samen in de Koninklijke Kapel van Versailles, die de prachtige, ruimtelijke klank van 1660 herschept. Niet te missen!
FRANCESCO CAVALLI Missa 1660 Galilei Consort Benjamin Chénier cd Chateau de Versailles Spectacles CV5006
Giovanni Rovetta Messe pour la naissance de Louis XIV Live Recording La Chapelle Royale du Château de Versailles Galilei Consort Benjamin Chénier cd Alpha 965
