In zijn wervelende geschiedenis van Midden-Francië, is Lotharingia de brede strook land die van de Noordzee tot aan het Juragebergte loopt. Een gebied dat ontstond na de opdeling van het rijk van Karel de Grote in 843 tussen zijn drie zonen. Simon Winder leidt u langs de steden en dorpen van Lotharingia en vertelt haar geschiedenis, van de Frankische oorsprong in de 9de eeuw tot onze tijd. Eerder verschenen van hem Germania (2014) en Danubia (2015).

Het hoeft niet altijd de geschiedenis van een land te zijn. De geschiedenis van bepaalde regio’s is vaak interessanter en essentiëler om de geschiedenis en de samenstelling van het huidig Europa beter te begrijpen. Voorbeelden zijn Toscane, Saksen, Schwaben en de Alemannen, Luxemburg, het Prinsbisdom Luik,  de landen en gebieden rondom de rivier de Donau, en het koninkrijk en hertogdom, Lotharingen of Lorraine. Het hertogdom Lotharingen (Neder- en Opper Lotharingen) was overigens sinds de 10de  eeuw, één van de vijf stam hertogdommen binnen het Heilig Roomse Rijk, naast Saksen, Franken, Zwaben en het hertogdom Beieren. Het hertogdom Lotharingen omvatte daarenboven een groot deel van de Nederlanden en het werd pas in 1766 ingelijfd bij het koninkrijk Frankrijk. De geschiedenis gaat terug tot de tijd van Karel de Grote.

Naar oud Frankisch gebruik regelde Karel de Grote in 806 zijn opvolging door een rijksdelingsplan, de zogenaamde “Divisio Regnorum”. Nadat er al enkele van zijn zonen gestorven waren, verhief Karel in 813 zijn enige legitieme erfgenaam Lodewijk de Vrome tot medekeizer. In 814 volgde Lodewijk de Vrome zijn vader op. Op 20 juni 840 overleed Lodewijk na een ziekte in de palts van Ingelheim, op een eiland in de Rijn. Lodewijk ligt begraven in de abdij van St Arnulph te Metz. Na drie jaar spanning en strijd zouden zijn zoons uiteindelijk zelf bepalen hoe het rijk werd verdeeld. West-Francië ging naar Karel de Kale, Oost-Francië naar Lodewijk de Duitser en het middenstuk, Midden-Francië, naar Lotharius. Deze verdeling lag aan de basis van de het huidige Europa, inclusief de eeuwenlange Frans-Duitse rivaliteit.

“Lotharingia was een complex en verwarrend gebied. Het strekte zich uit over vijf landen – Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk en Duitsland – en heeft dan ook een grote diversiteit aan landschappen: van de sombere chaos van het Zwarte Woud tot de weidse Hollandse polders. Het was ook een gebied dat dicht bezaaid was met ommuurde steden met nu de verweerde restanten van kastelen, en waar keer op keer de veldslagen plaatsvonden die bepalend waren voor de toekomst van Europa”, schrijft Winder.

“Karel I de Grote”, zo lezen we, “wijdde zijn leven aan de vorming van een reusachtig rijk dat zich uitstrekte over een groot deel van het noordwestelijke vasteland van Europa. Maar dat was voor een groot deel een persoonlijke prestatie en na zijn dood in 814, zorgden zijn opvolgers, nieuwe vijanden en de vrijwel onbestuurbare omvang van dat Karolingische keizerrijk ervoor dat het verwikkeld raakte in een burgeroorlog. De kleinzoons van Karel de Grote kwamen in 843 bijeen in de stad Wirten (Verdun in het Frans) en besloten het keizerrijk onder hun drieën te verdelen. De Franken hadden vaak hun grondgebied opgesplitst onder broers en zusters en er was altijd een verschil geweest tussen de oudere gebied van Austrasië (het oostelijke rijk) langs de Rijn en het recentere Neustrië (het nieuwe westelijke rijk) langs de Seine, maar deze nieuwe opdeling was definitief”.

“Karel II de kale”, zo lezen we verder, “kreeg het westen, het latere Frankrijk. Lodewijk I de Duitser kreeg het oosten, het latere Duitsland. Het grote gebied daartussen, inclusief de keizerstad Aken, kwam in bezit van Lotharius I die geen bijnaam had. De erfenis van Lotharius reikte van de Noordzeekust tot Midden-Italië maar was intern weinig coherent. Bij zijn dood werd Lotharius’ rijk onder zijn drie zoons verdeeld: een van hen kreeg Noord-Italië, een andere zoon de Provence en Lotharius II kreeg al het gebied ten noorden van de Provence – een gebied dat naar hem de naam Lotharingia kreeg, ‘het rijk van Lotharius’”.

Winder heeft het in Lotharingia o.a. over het Modern Noordwest-Europa, het Verdrag van Verdun 843, De Lage Landen in de middeleeuwen, Het Hertogdom Bourgondië onder Karel de Stoute, Departementen van het Franse Keizerrijk, Europa na het Congres van Wenen en Eerste Wereldoorlog, Westfront 1915.

‘Germania’ was een geschiedenis van Duitstaligen binnen wat ruwweg de huidige Bondsrepubliek Duitsland is. Winder wou oorspronkelijk een boek schrijven over het hele gebied, maar de locaties kwamen steeds verder oostwaarts te liggen omdat hij naar eigen zeggen, “genoot van de kleine stadjes van de deelstaten Thüringen en Saksen-Anhalt”. Vervolgens schreef hij ‘Danubia’ omdat hij zich naar eigen zeggen, realiseerde “dat in ‘Germania’ niets gezegd werd over de Duitsers in Oostenrijk of nog oostelijker”. Vóór de 20ste eeuw was de Duitse cultuur nl. verspreid in heel Midden-Europa. Dit besef gaf hem de mogelijkheid om zich in een aantal andere zaken die zijn belangstelling hadden te verdiepen, zoals rivaliserende vormen van nationalisme, het Habsburgse Huis en de talrijke eigenaardigheden daarvan, en de grenzen tussen christendom en islam die eeuwen lang de vorm van het uitgestrekt gebied bepaalden.

Eeuwenlang was Europa in handen van het Huis Habsburg, dat tot 1918 over grote delen van Centraal-Europa en Duitsland heerste en zich bemoeide met alles wat er in Europa gebeurde. “Danubia” is de verzamelnaam van de landen en gebieden rondom de rivier de Donau, de thuisbasis van de Habsburgers. Simon Winder reisde met groot enthousiasme door dit uitgestrekt gebied met zijn uiteenlopende landschappen, steden en dorpen. Op zijn zeer persoonlijke manier deelde hij zijn kennis, verbazing en observatievermogen, legde uit hoe de complexe geschiedenis van deze dynastie in elkaar zit, en vertelde over de mensen en volken over wie zij heersten. Mensen die zich vaak opmerkelijk ondankbaar betoonden ten opzichte van hun excentrieke vorst in Wenen. Drie uiterst interessante boeken, geschreven in een vlot lezende stijl. Niet te missen!

Simon Winder werkt in de Engelse uitgeverswereld. Hij is met name publishing director bij Penguin Books. Eerder schreef hij “The man who saved Britain, A Personal Journey Into the Disturbing World of James Bond” (foto).

.Simon Winder Germania 480 bladz. Uitg. Spectrum ISBN 9789000334933

Simon Winder Danubia, Een persoonlijke geschiedenis van het Habsburgse Europa 508 bladz. Uitg. Spectrum ISBN 9789000340231

Simon Winder Lotharingia, Een persoonlijke geschiedenis van Europa’s Grote Breuklijn, van de Lage Landen tot aan het Juragebergte 504 bladz. Uitg. Spectrum ISBN 9789000348459