Het programma op de cd schetst een muzikaal portret van Engeland tijdens de eerste helft van de 18de eeuw. De acht concerti grossi van dit programma zijn gekozen vanwege de gemeenschappelijk kenmerken die ze hebben, toegekend aan de onbekende Francesco Scarlatti, composities van Italiaanse oorsprong in sonatevorm met het concerto grosso als de emigrant van dit programma. Op de cd staat muziek van Francesco Scarlatti, Geminiani en Corelli.
Het succes van het Italiaans concerto grosso was een reactie op de noodzaak om muziek te bevrijden van een secundaire rol die ze toebedeeld kreeg, met name in Frankrijk als balletmuziek. Onaangedaan door de rivaliteit tussen Franse en Italiaanse muziek die toen woedde, leken de Britten aangetrokken te worden door puur instrumentale muziek; het concerto grosso bood hen bijgevolg een frisheid, een vrijmoedigheid en een vleugje unieke maestria die onmiddellijk in de smaak viel. Zo is het concerto grosso geëmigreerd, evenals een aantal Italiaanse componisten die hebben gereageerd op de emotionele behoeften en de eisen van een Engelse ‘markt’ die artistiek initiatief aanmoedigde, financiële voldoening beloofde en de mogelijkheid bood roem te verwerven.
Dit was het geval met Francesco Scarlatti; geboren in Palermo (foto), de broer van de gevierde Alessandro. Hij maakte bijna zijn hele carrière in Londen en Dublin, maar hij realiseerde nooit echt de verwachte roem. Weinig van zijn werken hebben de zes concerti grossi op deze CD overleefd; twee concerto grosso-arrangementen van sonates van Geminiani en Corelli vervolledigen dit programma, waarbij de herwerking van hetzelfde materiaal op dit moment zeer frequent is.
Francesco Scarlatti (1666-1741) leefde in de schaduw van zijn familieleden, Alessandro Scarlatti (zijn oudere broer) en zijn neef, Domenico. Francesco werd geboren in Palermo op Sicilië. Omdat het eiland onder de controle van het Koninkrijk Napels stond, ging Francesco aan het bekend Conservatorio (foto) in de stad studeren. Zijn eerste benoeming was als violist in de koninklijke kapel in Napels. Zijn benoeming was controversieel, want een aantal Napolitanen had een hekel aan de invloed van de jonge provinciaal aan het hof. In 1690 trouwde hij met Rosalinda Albano. Ze overleed in 1706 na het leven gegeven te hebben aan vijf kinderen.
Francesco reisde later door Europa. Hij bezocht Londen in 1719 en sommige bronnen suggereren dat dit op uitnodiging was van zijn vriend Händel, die hij enkele jaren eerder in Italië had ontmoet. Van zijn tijd in Londen is nauwelijks iets bekend. Men denkt dat hij waarschijnlijk in theaterorkesten heeft gespeeld. Scarlatti zou aanbevolen zijn aan James Brydges, 1st Hertog van Chandos (foto) door John Arbuthnot. Chandos, de mecenas van Händel, onderhield een muzikaal etablissement in zijn huis in Cannons in Middlesex. In 1724 woonde Francesco Scarlatti in Dublin.
De violist Francesco Geminiani (1687-1762) (foto) studeerde viool bij de viool virtuoos Carlo Ambrogio Lonati, die in dienst was van hertog Ferdinando Carlo Gonzaga in Milaan en bij Arcangelo Corelli, en compositie bij Alessandro Scarlatti. In 1714 vertrok Geminiani in navolging van zijn leraar Lonati, naar Engeland, waar hij gewaardeerd werd door het Engelse hof en de aristocratie als violist, dirigent en muziekleraar. Reeds in 1714 verscheen hij met Händel in Londen. In 1715 speelde Geminiani zijn vioolconcerti voor het hof van George I, met Händel aan het klavecimbel. 
In het midden van de jaren 1720 werd hij vrijmetselaar in Londen, met name als een leidend lid van de kortstondige loge “Philo-Musicae et Architecturae Societas” (1725-27) in de “Queen’s Head taverne” aan Fleet Street, waar nu het mooi gebouw van “The Old Bank of England” staat. In 1733 kwam hij aan in Dublin. Graaf William Capel, 3rd Earl of Essex, nam hem onder zijn bescherming waardoor Geminiani een grote reputatie kon opbouwen. Het was trouwens deze Capel die o.a. met de gepensioneerde zeekapitein Thomas Coram, in 1739, één van de stichters was van het “Foundling Hospital for abandoned children”, waarvoor Händel zijn magistraal “Anthem for he foundling Hospital” componeerde.
Met uitzondering van twee perioden die hij in Dublin doorbracht en één periode in Parijs, verbleef Geminiani in Engeland. Hij introduceerde voor het eerst de moderne viooltechniek in Engeland. Zijn “Art of Playing on the Violin” (1751) was overigens één van de vroegste leerboeken over het vioolspel in het algemeen. In 1749 publiceerde hij in Londen een collectie sonaten voor verschillende instrumenten. Geminiani overleed in Dublin.
De bekendste composities van Geminiani zijn drie reeksen concerti grossi, Opus 2 (1732), Opus 3 (1733) en Opus 7 (1746) (er zijn in totaal 42 concerti), waarin hij de altviool als lid van de concertino-groep solisten introduceerde. Daardoor waren ze in wezen concerti voor strijkkwartet. De concerti waren contrapuntisch om tegemoet te komen aan de voorkeur van het Londens publiek dat nog steeds hield van de stijl van Corelli. Dit in tegenstelling tot de nieuwe, galante stijl die op dat moment reeds in de mode was op het continent. Geminiani herwerkte ook Corelli’s opusnummers. 1, 3 en 5 tot concerti grossi.
Het knap, jong Pools ensemble, Orkiestra Historyczna, o.l.v. de eerste violiste, Martyna Pastuszka, nodigt op deze cd uit om van Italië naar het Verenigd Koninkrijk te reizen. Warme, gevarieerde sonoriteiten benadrukken de pracht en expressiviteit van muziek, levendig of dansant, zachtaardig, melancholisch of meditatief. Schitterend gespeeld, een hele ontdekking. Bravo!
CONCERTO GROSSO Émigré to the British Isles Scarlatti Geminiani Corelli Orkiestra Historyczna Martyna Pastuszka cd muso MU030