Als een wereldpremière-opname gaf het label Auris subtilis, tien, in Parijs gecomponeerde symfonieën van Carl Philipp Stamitz (1745-1801) uit. Carl Stamitz is ten opzichte van zijn vader, Johann (1717-1757), tot nu toe weinig bestudeerd. Alexander Rudin laat op de Naxos cd met het gedreven Musica Viva Moscow Chamber Orchestra horen, hoe belangrijk vaders stijl wel was.
De familie Stamitz, een familie van vooraanstaande musici, afkomstig uit Marburg an der Drau (foto), toen in de Oostenrijkse provincie Stiermarken, (nu Maribor in Slovenië), maakte carrière in Mannheim. Carl Philipp Stamitz (1745-1801) was met name één van die uitstekende componisten van de tweede generatie van de zogenaamde “Mannheimer school”. Naast zijn briljante en kwalitatief hoogstaande composities, o.a. concerti voor klarinet en voor cello, was hij een virtuoos op de viool, de altviool en de viola d’amore, waarvoor hij veel concerti en kamermuziek componeerde. Carl Stamitz was de oudste zoon van de in Bohemen geboren componist Johann Stamitz, eigenl. Jan Václav Antonín Stamic, die een baanbrekende stijl had ontwikkeld die bekend staat als de stijl van de “Mannheimer school” (met stijlfiguren als de Mannheimer Rakete en de Mannheimer Seufzer (cfr. aanvang van Mozarts 40ste symfonie)).
Zijn zoon Carl was van 1862 tot 1770 tweede violist in het hoforkest (Hofkapelle). Hij kreeg eerst les in viool en cello van zijn vader, maar na het vroegtijdig overlijden van zijn vader in 1757, namen de componisten en virtuozen Christian Cannabich, Ignaz Holzbauer en Franz Xaver Richter, de verantwoordelijkheid op zich voor de muzikale vorming van Carl in Mannheim. Cannabich had Johann Stamitz als dirigent van de Hofkapelle opgevolgd en leidde hen naar hoog geprezen successen in heel Europa. Deze successen motiveerden later zelfs Mozart om hen daar een jaar lang te bezoeken. In 1770 verhuisde Stamitz met zijn jongere broer Antonin naar Parijs en werd hofcomponist van hertog Louis de Noailles. Het was daar dat de meeste van zijn symfonieën gepresenteerd op deze dubbel cd, werden gecomponeerd.
Vanaf 1772 woonde hij in Versailles en componeerde daar zijn eerste programmatische symfonie “”La promenade royale”. In Parijs leidde hij ook in afwisseling met zijn jongere broer Antonín, de bekende Concerts spirituels. In 1779 vertrok hij naar Den Haag, waar hij van 1782 tot 1784 aan het hof van Willem V van Oranje-Nassau, Erfstadhouder der Republiek der Verenigde Nederlanden, wel 28 concerten gaf. Op één van die concerten, in november 1783, bespeelde een zekere twaalfjarige Ludwig van Beethoven het pianoforte. Ook in de volgende jaren ondernam Carl Stamitz concertreizen, die hem o.a. naar Straatsburg, Londen, Sint-Petersburg, Amsterdam (1782 en 1783) en verschillende Duitse steden brachten. Hij huwde in 1791 met Maria Josepha Pilz en de familie vertrok naar Greiz. Zijn laatste jaren was hij vanaf 1790 als kapelmeester en muziekpedagoog aan de Universiteit van Mannheim verbonden en vanaf 1794 bekleedde hij diezelfde positie aan de Universiteit Jena.
Stilistisch is de muziek van Stamitz niet ver verwijderd van het galant werk van de jonge Mozart of dit uit Haydns middenperiode. Stamitz’ werken worden gekenmerkt door regelmatige perioden en aansprekende melodieën. Zijn manier van componeren voor solo-instrumenten was idiomatisch maar niet overdreven virtuoos. De openingsbewegingen van zijn concerti en andere orkestwerken werden geconstrueerd in sonatevorm, met een uitgebreide dubbele expositie. Hun structuur was eerder additief van aard en vertoonde nog niet de thematische ontwikkeling die typisch was voor de latere, Weense klassieke stijl. De middelste bewegingen zijn expressief en lyrisch en meestal geconstrueerd in de Liedvorm. De laatste beweging is vaak en bijna altijd in de concerti, een rondo in Franse stijl.
Toen op 12 februari 1742, in Frankfurt am Main, de keurvorst van Keulen, Clemens August I, zijn broer Karel Albrecht, lid van het huis Wittelsbach en keurvorst van Beieren, tot Rooms-Duits keizer Karel VII Albrecht (foto) kroonde, speelde Stamitz gedurende de feestelijkheden viool. De toekomstige keurvorst van de Palts Karel Theodoor van Beieren, was zo onder indruk dat hij Stamitz bij zijn kroning, als kamermusicus naar zijn hof in Mannheim riep. In 1745 werd Johann Stamitz hofkapelmeester en maakte het Mannheims orkest in heel Europa beroemd.
Net als zijn beide oudooms Johan Willem van Palts-Neuburg en Karel Filips, was Karel Theodoor (foto) een groot muziekliefhebber, die zelf fluit speelde. De muziekkapel van de keurvorst in zijn residentiestad Mannheim, een orkest met wel zestig uitstekende musici, was toen het beroemdste en ook het grootste hoforkest in Europa. In de winter van 1780 componeerde Mozart in opdracht van de keurvorst, de opera, “Idomeneo”. De eerste uitvoeringen vonden plaats in het Residenztheater in München (foto).
Begiftigd met een gave voor muzikale uitvinding en structurele organisatie, was vader Johann Stamitz (foto) als oprichter en vooraanstaand lid van de “Mannheimer Schule”, één van de pioniers van de symfonische muziek vóór de komst van Joseph Haydn. Hij leidde in zijn wel 69 symfonieën de ontwikkeling van de symfonische vorm via de assimilatie van de nieuwe opera-ouverture-stijl, naar knap georkestreerde, inventieve concerti en symfonieën. Zijn op. 3 symfonieën, hoewel niet gecomponeerd als een reeks, laten horen waarom de kunst van Stamitz zo hoog werd ingeschat en zo invloedrijk was. De buitenbewegingen van de hier opgenomen nrs. 1, 3, 4, 5 en 6 van zijn op. 3, bruisen van energie en bevatten een virtuoze schriftuur voor de strijkers met dynamische contrasten, terwijl de langzame bewegingen doordacht en verfijnd gecomponeerd zijn.
Al meer dan twintig jaar wijden Normann Kästner en amateur- en professionele musici uit de regio Chemnitz/Zwickau, zich hartstochtelijk aan het repertoire van klassieke en vroeg-klassieke muziek. Het ambitieus resultaat van het onderzoek door Normann Kästner en hun veelvoud aan repetities en concerten, zijn te horen en te bewonderen op deze huidige opname.
Het “Ensemble Amadeus” werd in 1997 opgericht door Normann Kästner. Oorspronkelijk bestaande uit acht musici, is het ondertussen in de regio Zuidwest-Saksen, uitgegroeid tot een bekend en prestigieus orkest met meer dan 40 actief musicerende…niet-professionelen! Met meer dan 20 concerten per jaar is het het actiefste amateurorkest in de regio. Het muzikaal profiel van het ensemble is op de muziek van de 18de eeuw en op het werk van Mozart gericht, maar het orkest verrast het publiek ook met hun uitvoeringen van muziek van onbekende componisten. Zo werden in 2012 composities van de concertmeester van het Dresdner Hoforchester, Johann Georg Pisendel, uitgevoerd, en stelden ze in 2014 de eerste vier symfonieën van Carl Stamitz voor aan een breed publiek. Het orkest treedt regelmatig op met bekende regionale en nationale solisten en concerttournees brachten het ensemble naar verschillende regio’s in Duitsland, Polen en Italië. Sinds 2015 heeft het ensemble zijn eigen zomer openlucht festival in Dennheritz, onder de titel “Klassik auf dem Land”.
Dirigent en oprichter Normann Kästner (°1974) ontving zijn muzikale opleiding aan de voormalige Kreismusikschule Chemnitzer Land. Daar werd hij door Gerhard Zimmermann en Bärbel Heuschkel, opgeleid op de viool. Na vele jaren van deelname aan het orkest van de Kreismusikschule, richtte hij in 1997 zijn eigen kamerorkest op vanwege zijn sterke persoonlijke interesse in de muziek van Mozart. Vandaag telt het orkest bijna 40 jonge amateurmuzikanten. Deze muzikale bankier werkt op de marketingafdeling van een regionale bank.
Deze uitgaven zijn een belangrijke meerwaarde voor de reeds bestaande discografie met opnamen van muziek van de Mannheimse School in het algemeen, en voor de reeds bestaande opnamen van muziek van Carl Stamitz door de Wiener Symphoniker o.l.v. Henry Swoboda (Westminster Records), Christian Benda met het Praags Kamerorkest (Naxos 8.550865) en de London Mozart Players o.l.v. Matthias Bamert (Chan 9358), in het bijzonder. Warm aanbevolen.
Alexander Rudin werd geboren in 1960 in Moskou en studeerde piano en cello aan het Gnessin-instituut voor hij later aan het Conservatorium van Moskou bij Dmitri Kitayenko studeerde. Hij won prijzen op vele internationale competities en trad op als solo cellist met orkesten zoals het Royal Philharmonic, de Wiener Symphoniker en het Deens Radio Orkest. Zijn interesse in authentieke uitvoeringspraktijk heeft hem ertoe gebracht om oude muziek en barokmuziek, op historisch correcte wijze te spelen, op zowel cello als op viola da gamba,. Als dirigent werkt Rudin met studentenorkesten en is hij sinds 1988 directeur van het Musica Viva Chamber Orchestra. Hij geeft masterclasses over de hele wereld en is professor kamermuziek aan het Conservatorium van Moskou. Hij is tevens muziekdirecteur van en geeft ook les aan de Yaşar University in Izmir in Turkije.
Ensemble Amadeus Carl Philipp Stamitz 10 Symphonies 2 cd Auris Subtilis AS 5083
Johann Stamitz Symphonies, Op. 3 Musica Viva Moscow Chamber Orchestra Alexander Rudin cd Naxos 8573966
