In het voorjaar van 1814 werd Napoleon eindelijk verslagen. Na jarenlang te hebben geheerst over een keizerrijk van tachtig miljoen mensen, dat zich uitstrekte over half Europa, zat hij plotseling vast op het minuscuul klein eilandje Elba, nabij de stad Livorno in Italië.
De Franse keizer verbleef van 4 mei 1814 tot 26 februari 1815 in ballingschap op Elba, nadat hij voor de eerste keer uit zijn macht gezet was. Hij werd door de geallieerde mogendheden die hem verslagen hadden tot soeverein vorst van dit eiland benoemd en hij mocht een leger van 600 man onder zijn bewind hebben. In 1815 was Elba nl. overgedragen aan het Groothertogdom Toscane.
Hij reorganiseerde het eiland, waardoor de economie er sterk verbeterde. Hij liet tussen de twee eerder genoemde vestingen zijn residentie bouwen, het Palazzina dei Mulini (foto’s), en in San Martino staat de zomerresidentie van Napoleon (foto), een fraaie villa met uitzicht op de stad. Napoleon heeft zijn – luxueuze – verblijf op het eiland als vernederend ervaren. Na tien maanden, ontsnapte hij van het eiland en trok met getrouwen voor Honderd Dagen terug naar Frankrijk.
Het was een idee van de Russische tsaar geweest om Napoleon te verbannen naar Elba, een eiland in de Tyrreense Zee ter hoogte van Piombino, aan de kust van Toscane, met behoud van de keizerstitel, niet als keizer der Fransen, maar als soeverein vorst van Elba. Bovendien zou hij jaarlijks een lijfrente van 2 miljoen Franse frank ontvangen uit de Franse staatskas en mocht hij 1000 door hem zelf uitgekozen Franse soldaten meenemen als lijfwacht. 
De keizer verbleef in het Palazzina dei Mulini (nu het “Museo Nazionale delle Residenze Napoleoniche”), in Portoferraio, de hoofdstad van het eiland. Vanaf een bepaalde plaats op Elba kon hij in het westen zijn geboorte-eiland Corsica zien. Zijn moeder, Madame Mère (foto), en zijn zus, Pauline (foto), volgden hem in ballingschap. Geen enkele van zijn broers kwam hem bezoeken. 
Hij kreeg er wel bezoek van de Poolse gravin Maria Walewska (foto), zijn minnares en hun beider buitenechtelijke zoon, Alexandre Joseph (foto), die als twee druppels water op zijn vader leek. Napoleon wilde haar echter niet ontvangen. Hij wist immers dat er vele spionnen op Elba waren en vreesde dat de Oostenrijkers dit als een excuus zouden gebruiken om zijn zoontje Napoleon II niet naar het eiland te laten komen.
Napoleon kon er aanvankelijk een luxueuze levensstijl op na houden, maar was ook bang voor een aanslag op zijn leven, omdat vele radicale royalisten hem uit de weg wilden ruimen. Bovendien kwam Lodewijk XVIII na een tijdje de financiële verplichtingen niet meer na, zoals was overeengekomen. Napoleon hoorde geruchten dat de Europese mogendheden onder druk van Oostenrijk hem mogelijk zouden verbannen naar een andere plek die veel verder van Europa zou liggen en hunkerde er ook naar om opnieuw de absolute macht te bezitten in West-Europa.
Vanuit Elba, dat slechts 200 km van de zuidkust van Frankrijk lag, bleef de keizer een bedreiging voor de Bourbons in Frankrijk en de vrede in Europa. De Europese grootmachten Oostenrijk, Pruisen, Groot-Brittannië en Rusland ruzieden in Wenen. Er werd zelfs met oorlog gedreigd. Op 26 februari 1815, terwijl de Britse en Franse schepen die Elba bewaakten tijdelijk afwezig waren, vertrok Napoleon vanuit Portoferraio op Elba met Pierre Cambronne en zijn persoonlijke lijfwacht van zeshonderd man, en landde op 1 maart te Golfe-Juan, Vallauris. ’s Avonds bereikte hij de stad Cannes, waar hij de volgende morgen vroeg vertrok. Hij reisde via wat later bekend zou worden als de route Napoleon, eerst naar Grenoble en verder richting Parijs. De Franse troepen deden geen poging om hem tegen te houden maar sloten zich massaal bij hem aan.
Braude beschrijft in “De onzichtbare keizer”, oorspronkelijke titel, “The Invisible Emperor: Napoleon on Elba From Exile to Escape” (Penguin Press), de vreemde ballingschap en de onwaarschijnlijke ontsnapping van Napoleon met veel oog voor details. “De onzichtbare keizer” biedt op een heldere en vertellende wijze, nieuw inzicht in een belangrijke periode uit Europa’s geschiedenis, die in de geschiedschrijving te vaak wordt verwaarloosd.
Het resultaat is een fascinerende vertelling en een verrassend nieuw perspectief op één van de invloedrijkste figuren uit onze geschiedenis. Op het eiland Elba zijn drie musea aan Napoleon gewijd. In één ervan ligt onder andere een replica van het dodenmasker (foto) en de andere twee zijn de twee huizen waarin hij verbleef tijdens zijn ballingschap. Het boek zeker lezen en het eiland zeker bezoeken. Niet te missen!
Mark Braude is historicus, gespecialiseerd in Europese geschiedenis. Hij doceerde aan Stanford University en publiceerde in The New Republic, The Daily Beast en vele andere media. In 2016 schreef hij een geschiedenis van Monte Carlo (foto). Hij woont en werkt in Vancouver.
Mark Braude De onzichtbare keizer, Napoleon op Elba 411 bladz. Uitg. Balans ISBN 9789463820196
