In zijn vioolsonates volgde Beethoven Mozart, die als eerste begon met het ontwikkelen van de viool van een eerder begeleidende naar een gelijkwaardige partner van de piano. 

Tussen 1792 en 1794, terwijl hij zich inmiddels definitief in Wenen gevestigd had, nam Beethoven lessen bij Joseph Haydn. Maar tussen de twee boterde het niet. Haydn was verbaasd over de ‘woede’ in Beethovens muziek en deed zelfs een poging om de publicatie van een van zijn eerste pianotrio’s tegen te houden. Beethoven vond dat hij te weinig leerde bij Haydn en nam in het geheim les bij de componist Johann Baptist Schenk (foto), die een betere leraar bleek, omdat deze fouten uit het werk van Beethoven haalde die Haydn, mogelijks uit gebrek aan interesse, niet had gezien. Dit zou kunnen suggereren dat Haydn toentertijd Beethovens immens talent niet juist inschatte.

Op 29 maart 1795, (de jonge Beethoven had in Wenen al een reputatie opgebouwd als pianovirtuoos in de salons van de Weense aristocratie), gaf hij zijn eerste openbaar concert in het Burgtheater in Wenen, en speelde daar (waarschijnlijk) voor het eerst zijn eerste Pianoconcerto. In juli of augustus van hetzelfde jaar verscheen zijn eerste gepubliceerd werk, de Pianotrio’s op. 1.

Vioolsonaten waren in de eerste plaats pianosonaten met toevoeging van een (begeleidend) solo-instrument, dat grotendeels de rechterhand van de pianopartij volgde. Pas later groeide het genre uit tot volwaardige kamermuziek met een muzikaal, Hegeliaanse, dialectische wisselwerking en dialoog tussen twee even belangrijke partijen. De oorspronkelijke titel van op.12 was “Tre Sonate Per il Clavecimbalo o Forte-Piano con un Violino”.

Beethoven volgde het model van Mozart in het aantal en de structuur van de bewegingen. De vioolsonates van Beethoven werden gevormd door de dialoog tussen de piano en de viool en schokten het toenmalig publiek door zijn gebruik van syncopen en eigen, idiosyncratische modulaties en ritmes.

De Allgemeine musikalische Zeitung schreef in 1799 dat Beethoven, “einen eigenen Gang gehe und in den Sonaten op. 12 keine Natur, kein Gesang, stattdessen aber Eine Sträubigkeit, für die man wenig Interesse fühlt und ein Anhäufen von Schwierigkeit auf Schwierigkeit“…

Beethoven componeerde zijn drie vioolsonaten op.12 in 1797-98 en droeg ze op aan Antonio Salieri. De schetsen van op.12 nr.2 bv. dateren van 1797/98, de eerste publicatie verscheen in december 1798/januari 1799. Qua vorm, lijken de drie sonaten op.12 nog sterk op elkaar. Ze hebben een allegro openingsdeel in sonatevorm en een rondo als afsluiting. Het middenstuk is bepalend voor het individueel karakter. Het middelgedeelte van op.12 nr. 2 bestaat bv. uit een lyrisch Andante più tosto Allegretto, dat door zijn duidelijke structuur, het rustpunt vormt. De eerste beweging heeft eveneens een opvallend kenmerk, de coda duurt nl. langer dan het thema en krijgt zo extra gewicht. Toen Beethoven in 1812 zijn 10de en laatste Sonate voor piano en viool voltooide, het jaar van zijn hartstochtelijke brief aan een anonieme vrouw, “die Unsterbliche Geliebte”, was het 14 jaar geleden dat (in 1798) zijn eerste drie Sonaten op.12 waren gepubliceerd.

De cd wordt afgerond met Beethovens schitterende 12 Variaties op ‘Se vuol ballare’ uit Mozarts Marriage “Le nozze di Figaro” uit 1792-1793. Beethoven was boos dat de variaties werden gepubliceerd als “met een viool indien gewenst” in plaats van “met obbligato viool”, wat vooruit liep op zijn doordachte benadering van zijn latere vioolsonates. “Se vuol ballare (“Als je wil dansen”) signor contino”, is een bariton-aria (Cavatina) uit de eerste akte van Mozarts “Le nozze di Figaro”, gezongen door Figaro, als hij het snood plan van graaf Almaviva met Susanna verneemt. De variaties van Beethoven, van heel vroeg in zijn carrière, laten zien hoe vloeiend hij Mozarts stijl al kon imiteren en hoe knap hij er reeds op kon voortbouwen. Mozart was amper een jaar eerder overleden. Vergelijk deze stilistisch met de variaties uit de midden beweging van Beethovens eerste Vioolsonate. Sublieme muziek, subliem uitgevoerd. Warm aanbevolen.

Beethoven Violin Sonatas 1-3 12 Variations on ‘Se vuol ballare’ from “Le nozze di Figaro James Ehnes Andrew Armstrong Onyx 4177

https://www.stretto.be/2017/04/05/drie-bijzondere-vioolsonaten-en-een-tedere-berceuse/