Op 2 december 2019 was het vijftig jaar geleden dat Ballet van Vlaanderen, werd opgericht door Jeanne Brabants. Artistiek directeur, de Vlaams-Marokkaans danser en choreograaf. Sidi Larbi Cherkaoui (°1976), beschouwt het jubileumseizoen 2019-20 als een hommage, “Brabants was een enorm gepassioneerde vrouw die, net als ik, dans zag als een brede waaier van choreografische talen”.
“De live uitzending op televisie van het ballet ‘Prometheus’ in september 1970, in een choreografie van André Leclair”, (eerste choreograaf van het Ballet (van) Vlaanderen) zo lezen we, ‘betekende de lancering van het (Koninklijk) Ballet Van Vlaanderen. Na de formele stichting op 2 december 1969, was het een helse klus geweest om deze eerste voorstelling in het Amerikaans Theater in Brussel voor mekaar te krijgen. Dat directeur Jeanne Brabants, opteerde voor een dergelijke allegorie was veelbetekenend. Het scenario was losjes gebaseerd op dat van Salvatore Vigano voor Beethovens ballet ‘Die Geschöpfe des Prometheus’ uit 1801. Het ballet verheerlijkte zijn protagonist als Verlichtingsheld en levenskunstenaar die zijn hachje riskeerde voor de verheffing van het volk’.
In 1951 kreeg Jeanne Brabants (1920-2014) de kans een balletopleiding op te richten binnen de Koninklijke Vlaamse Opera. Tien jaar later werd deze omgevormd tot een volwaardig Stedelijk Instituut voor Ballet in Antwerpen, met Brabants als directrice. In 1969 stichtte ze het Ballet van Vlaanderen. De compagnie zou uitgroeien tot de grootste voor klassieke dans in België. Sinds 1976 mocht het ballet zich het Koninklijk Ballet van Vlaanderen noemen. In 1984 ging Brabants met pensioen. Brabants’ vastberaden strijd leverde op meerdere fronten een broodnodige erkenning op voor de dans als kunstvorm.
De proloog van dit boek richt, bij wijze van hommage, de schijnwerpers wat langer op deze vermetele danspionier. Wat dreef haar? En wie maakte haar triomfen mee mogelijk? Brabants was niet enkel danspromoter, pedagoge en directrice. Het jubileums seizoen 2019-2020 is ook een eerbetoon aan haar creatieve energie als choreograaf, met onder meer de herneming van haar beroemdste werk ‘Cantus firmus’.
In de halve eeuw die volgde, hielden zes artistieke directeurs het vuur bij het gezelschap gloedvol en brandend. Na oprichtster Jeanne Brabants (1970-1984), volgden Valery Panov (1984-1987), Robert Denvers (1987-2005), Kathryn Bennetts (2005-2012), Assis Carreiro (2012-2014) en, sinds 2015, Sidi Larbi Cherkaoui. Elk zorgden ze voor een eigen artistieke invulling van wat ballet in hun tijd kon betekenen.
Dit boek vertelt de geschiedenis van visies en koerswijzigingen. Het doet dit allereerst met prachtige beelden over een halve eeuw prachtig ballet. Daarnaast krijgt elke directieperiode een teksthoofdstuk, waarin de auteurs eigen accenten leggen. De aandacht gaat vooral uit naar de artistieke visie en programmatie tijdens elke periode. In mindere mate worden ook institutionele en organisatorische aspecten geduid. De lezer zal op episodes stoten waarin het vuur behoorlijk hoog oplaaide. Regelmatig moest het gezelschap uit zijn as herrijzen, en de vraag welke richting het Ballet/ballet in Vlaanderen uit moet, blijft een halve eeuw lang voortdurend tussen de regels en beelden aanwezig.
In het boek prijken ook vijftig citaten van mensen die in grote mate bijgedragen hebben aan de geschiedenis van het gezelschap. Choreografen, dansers en medewerkers van Ballet van Vlaanderen uit alle vijf decennia tonen hun appreciatie in een kleine anekdote of een algemene beschouwing. Achteraan kan men het repertoire en, vanaf 1992-1993, de programmatie van de halve eeuw artistieke activiteit in detail overlopen. Het hoofdstuk over de Musicalafdeling van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen vormt een intermezzo over successen en gemiste kansen, dat doet snakken naar een meer algemene geschiedenis van de musical in Vlaanderen. 
In 2014 fuseerde het Koninklijk Ballet met de Vlaamse Opera tot Opera Ballet Vlaanderen. Aan het einde van het boek is de cirkel dan ook rond. Sinds de fusie deelt Ballet Vlaanderen, net als zijn voorlopers, opnieuw het huis met een opera-instelling. De producties van Ballet Vlaanderen zijn te zien in de opera’s van Antwerpen en Gent.
Ballet Vlaanderen is vijftig en ambitieuzer dan ooit. Het wil de uitwisseling belichamen tussen heden en verleden, tussen westerse en niet-westerse tradities, tussen universele thema’s en specifieke stijlen of technieken. Als in een perpetuum mobile houdt deze niet-aflatende zoektocht het gezelschap voortdurend in beweging. In de programmering is er de herinnering van Brabants’ ‘Cantus firmus’, maar ook de danstheatervoorstellingen ‘Le Sacre de printemps’ van Pina Bausch en ‘Noetic’ van Cherkaoui. In Daniel Proietto’s ‘RASA’ (naar La Bayadère) vormt dan weer een verregaande mix van culturen en danstalen het uitgangspunt. De drang om in dialoog te treden blijft sterk aanwezig.
Na het voorwoord van Company Manager, Kiki Vervloessem, de inleiding door dramaturg, Koen Bollen & Staf Vos, onderzoeker bij Het Firmament, expertisecentrum voor het erfgoed van de podiumkunsten (theater en dans), en de Proloog “Jeanne Brabants, vrouw tussen twee werelden”, geschreven door Lieve Dierckx, hebben Rina Barbier, Koen Bollen en Staf Vos het vervolgens over het pionierswerk van Jeanne Brabants. “Initiatie, ontroering en visie” in de periode 1970-1984. Rina Barbier heeft het dan over de directieperiode van Valery Panov (1984-1987) “Flamboyant virtuoos en creatief klassiek”, waarna Lise Uytterhoeven rond de thema’s Balletklassiekers, neoklassieke parels en hedendaagse huischoreografie, het artistiek leiderschap van Robert Denver in de periode 1987-2005 bespreekt. 
Na een Intermezzo “De musicalafdeling van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen” door Wilfried Eetezonne, hebben Judith Delmé en Steven De Belder het over de directieperiode (2005-2012) van Kathryn Bennetts. “Een nieuwe richting en een internationaal profiel”, en de vernieuwing met een oog op het verleden tussen 2012-2014, onder Assis Carreiro. Als epiloog, de tekst, “Sinds 2015. Sidi Larbi Cherkaoui, man van vele werelden. Verzoening door dialoog, pluraliteit en universele thema’s” door Koen Bollen.
Dit meer dan schitterend boek vertelt de geschiedenis van het prestigieus gezelschap vanuit het perspectief van de verschillende artistieke directeurs, inclusief Sidi Larbi Cherkaoui (foto), die er nu vijf jaar aan het hoofd staat. Het is een verhaal van artistiek pionierschap, van evolutie en revolutie, van vallen en opstaan. Een bijzonder rijke geschiedenis in woord, maar ook in beeld, met prachtige, exclusieve dansfoto’s. Een must! Niet te missen! Bravo!
50 jaar Ballet Vlaanderen Van Jeanne Brabants tot Sidi Larbi Cherkaoui diverse auteurs 192 bladz. geïllustreerd Uitg. Lannoo ISBN 978 94 0146 304 1
