De Strijkkwartetten van Beethoven behoren tot de grootste werken in hun genre, maar hij componeerde ook andere werken voor kwartet die werden verwaarloosd. Deze cd is gewijd aan deze intrigerende zeldzaamheden.

Naast de onstuimige en monumentale Grosse Fuge, in veel opzichten het hoogtepunt van Beethovens prestatie in het strijkkwartetgenre, toont deze opname verder zijn beheersing van contrapunt door briljante maar vergeten originele versies van zijn kwartetten op.18, nr.1 en op.131, plus zes vrijwel onbekende miniaturen, waaronder Preludes en Fuga. Beethoven was slechts negenentwintig en was zich nog steeds bewust van zijn compositorische beperkingen, toen hij zijn eerste strijkkwartet componeerde dat later onderdeel werd van de zes kwartetten op.18. Hij moest het werk ook herzien vóór publicatie. Zonder een gedetailleerde analyse te willen maken, is de meest voor de hand liggende afwijking het verschil in tempomarkeringen, hoewel er in feite veel andere wijzigingen zijn. Op deze nieuwe opname is het Fine Arts Quartet in hun meest elegante doen. Naast werken uit die onzekere jaren, koos men voor de Grosse Fuge, een werk dat zijn leven begon als het massaal hoogtepunt van het kwartet op.130, maar later afzonderlijk werd gepubliceerd.

Het is een van de grootste fuga’s die ooit zijn gecomponeerd en Fine Arts biedt een uitvoering van aanzienlijke kracht. De complexe constructie werd met helderheid vastgelegd omdat elk instrument met de nodige zorg en aandacht werd behandeld en het vermijdt een te nuchtere benadering. Tussen deze uitgebreide werken hebben we de iets kortere initiële versie van de originele openingsbeweging van het 14de kwartet, twee Preludes en Fuga’s in F en C, samen met een Fuga in re klein, alle waarschijnlijk geschreven als studie oefeningen in 1795 en een merkwaardige versie van de fuga uit de ouverture tot Solomon van Händel hier getranscribeerd door Beethoven voor strijkkwartet. Een menuet, gecomponeerd als twintigjarige en een fragment Allegretto, vervolledigen de cd.

In zijn 16 strijkkwartetten, de eerste reeks van zes gepubliceerd in 1801 en de laatste, voltooid in 1826 en gepubliceerd na de dood van de componist, was Beethoven door het ontwikkelen en uitbreiden van een vorm die al een perfectie leek te hebben bereikt in het latere werk van Haydn en Mozart, innovatief als altijd. De eerste vermelding van een strijkkwartet kwam door het verzoek van graaf Apponyi in 1795. Dit had geen onmiddellijk resultaat, maar het lijkt waarschijnlijk dat Beethoven in deze jaren werd beïnvloed door Emanuel Aloys Förster, een musicus van 22 jaar ouder, wiens vaardigheid als contrapuntleraar hij bewonderde en aan anderen aanbeveelde, terwijl hij profiteerde van het voorbeeld van Försters eigen kwartetten. De eerste groep strijkkwartetten van Beethoven, gepubliceerd als op. 18, bestond uit kwartetten geschreven tussen 1798 en 1800 en was opgedragen aan Prins Lobkowitz (foto).

In 1798 kwam de theoloog en violist, Karl Amenda naar Wenen als leermeester van de kinderen van prins Lichnowsky. Zijn baan leidde tot een ontmoeting met Beethoven en het begin van een hechte vriendschap. Het was aan Amenda dat Beethoven zijn zorgen over zijn toenemende doofheid kon uiten. In 1799 verliet Amenda Wenen om zijn gezinsverplichtingen thuis te vervullen, maar hun vriendschap ging door. In een lange brief aan Amenda in juli 1801 verwees Beethoven naar een kwartet dat hij eerst aan hem had opgedragen, het eerste van een reeks van zes, op. 18, opgedragen aan Prins Lobkowitz.

Beethoven waarschuwde Amenda (foto) dat hij ingrijpende wijzigingen had aangebracht in zijn kwartet en beweerde nu pas te hebben geleerd hoe hij kwartetten moest schrijven. De originele versie heeft verschillende tempo-indicaties. Het tweede deel, geïnspireerd op de grafscène uit Shakespeare’s Romeo en Julia, in de Amenda-versie Adagio molto, werd in de herziene versie Adagio affettuoso ed appassionato. Het Scherzo, oorspronkelijk gemarkeerd Allegro, werd Allegro molto en het laatste Allegretto werd Allegro.

De periode van Beethovens laatste kwartetten begon met op.127, voltooid in 1825, het eerste van de drie kwartetten in opdracht van Prins Nikolaus Galitzin (foto). Het werk aan het tweede van de drie op.132, werd onderbroken door ziekte, terwijl het derde, op.130, oorspronkelijk eindigde met de veeleisende Grosse Fuge die naderhand afzonderlijk werd gepubliceerd en opgedragen werd aan kardinaal aartshertog Rudolph. Beethovens laatste twee kwartetten, op.135 en op.131, werden postuum gepubliceerd.

De Grosse Fuge op.133 had door zijn moderniteit een gemengde receptie, maar werd naderhand door zijn contrapuntische complexiteit, beschouwd als een meesterwerk. Deze Fuga had ook een parallel bestaan als arrangement voor piano duet, dat het onderwerp was van enige onenigheid tussen Beethoven en zijn uitgever, Artaria. In oktober 2005 verscheen een bericht dat een originele partituur uit 1826 van Beethoven met de titel “Große Fuge” gevonden was door een bibliothecaris uit Pennsylvania aan het Palmer Theological Seminary in Wynnewood (Pennsylvania). Het betrof een versie van op.133, een arrangement voor vierhandig piano.

Het arrangement, uitgegeven als op.134, is van de hand van Beethoven zelf. Toen Beethoven de finale losmaakte van het kwartet, wilde hij, zoals in die tijd gebruikelijk was, daarvan een arrangement voor vierhandig piano, voor gebruik in de huiskamer. Gewoonlijk werden dit soort bewerkingen aan derden uitbesteed door de uitgever. Beethoven had in dit geval zelf de pianist Anton Halm gevraagd, maar was zo ontevreden over het resultaat, dat hij zelf de bewerking maakte.Beethoven voltooide zijn kwartet in cis klein, op.131, de laatste van een groep van drie, in 1826. Het heeft zeven bewegingen en werd door de componist beschouwd als de grootste van zijn werken in deze vorm. De oorspronkelijke opdracht was aan zijn vriend Johann Wolfmayer, maar hij droeg het werk uiteindelijk op aan baron Joseph von Stutterheim, als dank voor het voorzien in een plaats in diens regiment voor Beethovens neef Karl, die een zelfmoordpoging achter de rug had. De iets kortere eerdere versie van het eerste deel, was oorspronkelijk Adagio espressivo in plaats van het latere Adagio ma non troppo e molto espressivo.

Beethovens studie van contrapunt met Johann Albrechtsberger (foto) duurde waarschijnlijk ongeveer 15 maanden in 1794 en 1795. Deze studie resulteerde in de Prelude en Fuga in F, Hess 30, de Prelude en Fuga in C, Hess 31, en de fragmentarische Fuga in re klein, Hess 245. Beethovens arrangement van de Fuga, Hess 36, van de ouverture tot Händels Solomon is gedateerd in 1798, terwijl zijn Menuet in As, Hess 33, een eerdere compositie is, die dateert uit Beethovens periode in Bonn. Het Allegretto in b klein, WoO 210, weerspiegelt iets van Beethovens interesse en verdere studie van het contrapunt. Het werd herontdekt in een Engels landhuis, Pencarrow House, in 2000. De uitvoerders zijn Ralph Evans en Efim Boico, viool, Gil Sharon, altviool en Niklas Schmidt, cello. Subliem.

Tracklist :

String Quartet in F, Hess 32 (1ste versie van het Strijkkwartet nr. 1, op.18, nr. 1)

String Quartet nr. 14 in C-Sharp Minor, op.131: I. Adagio espressivo (vroege versie)

Prelude and Fugue in F, Hess 30

Allegretto in B Minor, WoO 210

Prelude and Fugue in C, Hess 31

Fugue in D Minor, Hess 245 (fragment)

Händel/Beethoven

Solomon, HWV 67, Part I: Overture: Fugue (arr. L. van Beethoven for string quartet, Hess 36)

Menuett in As, WoO 209, Hess 33

Grosse Fuge in Bes, op.133

BEETHOVEN Fugues and Rarities for String Quartet Grosse Fuge Preludes and Fugues Fine Arts Quartet cd Naxos 8.574051