Liszts liederen zijn een onbekend onderdeel van zijn omvangrijk oeuvre, duidelijk overschaduwd door zijn vele pianowerken. Het duo dat Cyrille Dubois vormt met pianist Tristan Raës, biedt op deze magnifieke, eerste cd voor Aparté, een mooie, representatieve bloemlezing van 23 van zijn liederen en Mélodies. De cd bevat nl. zowel Duitse, Franse als Italiaanse Liederen. “O lieb’, solang du lieben kannst!
O lieb’, solang du lieben magst!
Die Stunde kommt, die Stunde kommt,
Wo du an Gräbern stehst und klagst!”
Franz Liszt componeerde meer dan 70 Liederen met pianobegeleiding. Helaas zijn ze, net als de 79 Liederen van Mendelssohn, compleet onbekend. De meeste waren op teksten van Franse of Duitse dichters als Victor Hugo, Goethe, Heine, en Schiller. Daarnaast componeerde Liszt nog enkele Liederen op Hongaarse teksten (immers zijn moedertaal), enkele balladen en een viertal boeiende melodrama’s. Liszt had het plan om drie delen Liederen te publiceren.. De eerste twee delen verschenen in 1843 en 1844. 
De liederen van Liszt op gedichten in vier verschillende talen, omvatten ongeveer 40 jaar van zijn carrière als componist. De meeste ervan zijn weliswaar in de jaren veertig van de 19deeeuw gecomponeerd. Liszt keerde er in de loop van zijn leven op terug, herzag ze soms meer dan eens en in sommige gevallen arrangeerde hij ze voor piano solo. Sommige van deze arrangementen, zoals van de drie Sonnetten van Petrarca zijn bekender geworden dan het origineel. Een andere Italiaanse toonzetting is het teder lyrische “Angiolin da biondo crin”, gecomponeerd voor zijn dochter, Blandine. 
Gecomponeerd in 1839 was het zijn eerste Lied. Hoewel Frans helemaal niet zijn moedertaal was, componeerde hij een aantal Mélodies op Franse teksten, veel op gedichten van zijn vriend en idool, Victor Hugo. Een andere door Liszt bewonderde auteur was Schiller (foto), wiens “Wilhelm Tell”, revolutionairen inspireerde tijdens de roerige jaren 1840. Enkele van de latere liederen zijn bv. “Jugendglück”, een rapsodisch voorbeeld van Liszts virtuoze stijl, en “Go not, happy day” op een tekst van Alfred Tennyson (1809–1892), uit 1879, jawel, het enige Engelse onder zijn liederen. Het gedicht “Ihr Glocken von Marling” van Emil Kuh (foto), inspireerde Liszt tot een intens suggestief, sonoor landschap.
Franz Liszt was erg geïnteresseerd in de menselijke stem, vooral op het gebied van de Mélodie. De behandelde thema’s waren de thema’s die meestal de voorkeur genoten van romantici, natuur, intieme gevoelens, liefde en eenzaamheid. Heel opmerkelijk is de moderniteit van hun muzikale schriftuur. De pianopartij, altijd zeer uitgebreid, gaat veel verder dan de rol van begeleider. Liszt trachtte nl. een complexe zeggingskracht te vertalen, die zich onderscheidde van de eenvoud van bijvoorbeeld een Schubert, of de poëzie van Schumann, ten behoeve van een tekst-muziek symbiose die uiteindelijk altijd in dienst stond van de tekst. In deze lyrische miniaturen, kort of meer ontwikkeld, was Liszt bedreven in het muzikaal bepalen en het uitbouwen van een kleine scène. Daarbij bood hij de zangstem een uitgebreide, genuanceerde, vocale kleurenkaart, gekenmerkt door een breed dynamisch spectrum.
Tussen de liederen, waar Liszt het thema van de liefde behandelde, zijn enkele juweeltjes als ‘”O lieb” op de bekende “Liebestraum” melodie, en “Freudvoll und Leidvoll”, op een gedicht van Goethe (foto), het hoogtepunt van exaltatie.
“Liebesträume” is een reeks van drie solo-pianowerken (S.541 / R.211), gepubliceerd in 1850. Oorspronkelijk werden de drie Liebesträume opgevat als liederen naar gedichten van Ludwig Uhland en Ferdinand Freiligrath (foto). In 1850 verschenen twee versies tegelijkertijd als een liederen voor een hoge stem en piano, en als transcripties voor piano. De twee gedichten van Uhland en die van de 19-jarige, Freiligrath verbeelden drie verschillende vormen van liefde. Uhland’s “Hohe Liebe” (verheven liefde) is heilige of religieuze liefde, de “martelaar” doet afstand van wereldse liefde en “de hemel heeft haar poorten geopend”. Het tweede, “Seliger Tod” (gezegende dood) is bekend onder de eerste regel (“Gestorben war ich”, “Ik was dood”) en roept erotische liefde op; (“Ik was dood van gelukzaligheid van liefde; ik lag begraven in haar armen; ik werd gewekt door haar kussen; ik zag de hemel in haar ogen”). Freiligrath’s gedicht uit 1829, voor de wereldberoemde derde Notturno gaat over onvoorwaardelijke volwassen liefde, “O lieb, so lang du lieben kannst”.
In “Morgens steh ‘ich auf”, op een tekst van Heine, verklankte hij de verzuchtingen van de ontgoochelde minnaar op zoek naar de ware geliefde. “Bist du” is eerder zacht en meer ingehouden. Er is ook het klein dramatisch tafereel, ”Die Loreley” uit 1856, dat tot het genre van de ballade behoort en de poëtische essentie zoekt van een mythische tekst over de sirene van de Rijn. De landelijke scène in “Der Fischerknabe” door een kabbelend geëvoceerde piano ingeleid, horen we een stem met betoverende melodieën. Het thema van de natuur vinden we in “Lasst mich ruhen” die de herinneringen en dromen van de mens in het bos oproept tot het geluid van de nachtegaal, een metafoor voor de geheimen van de ziel.
Een aantal van de Franse melodieën zijn ontleend aan teksten van Victor Hugo(foto), vooral uit de bundel, “Les rayons et les ombres”, bv. “O quand je dors” en “S’il est un charmant gazon”. Uit de bundel Feuilles d’automne van Hugo, koos Liszt voor “Enfant, si j’étais roi”. De cd bevat ook vier liederen, gecomponeerd in het Italiaans, waaronder de ‘Drie Sonnetten van Petrarca’, uit 1846. Deze liederen, net als “O, Lieb!” (“Liebestraum” ), beter bekend in hun transcriptie voor piano solo, werden oorspronkelijk gecomponeerd voor zang en piano. Ze vormden de kern van het romantisch ideaal.
Zang en piano worden op een veeleisende manier behandeld en het spectrum is breed, inclusief verbazingwekkende toename in kracht en extreem hoge tonen. We bewonderen de modulerende schoonheid van de pianistische melodie die de stem ondersteunt, vooral in het derde Sonnet, “I’vidi in terra angelico costumi” (ik zag engelachtige wegen op aarde). De melodie “Angiolin dal biondo crin” (Engeltje met blond haar) uit 1839, herzien in 1856, heeft een autobiografische connotatie. Zijn eerste dochter, Blandine was net vier jaar geworden.
Sensualiteit, passie en oprechtheid zijn met elkaar verweven en vormen het hoofdthema van dit programma, met op de achtergrond het idee van artistieke moderniteit die grenzen overstijgt. Cyrille Dubois en Tristan Raës werden al bekroond voor hun muzikale vaardigheden en werden geprezen in het Duitse vocale repertoire (Schumann en Schubert). Net zo goed in de taal van Goethe als in die van Dante en Hugo, weet Cyrille Dubois de poëtische en dramatische scènes van Liszts liederen en melodieën over te brengen, met zijn afwisselend intieme en krachtige tenorstem. Trouw aan zijn leraar Helmut Deutsch gebruikt hij de oneindig genuanceerde facetten van de piano. Net als Heine’s Loreley betovert de getalenteerde en gevoelige Cyrille Dubois, iedereen die hem hoort en naar hem luistert.
De Franse tenor Cyrille Dubois zingt de liederen met hetzelfde gemak als zijn rollen in grote operaproducties, altijd met toewijding en een opmerkelijke nuancekunst. Dit intiem en delicaat repertoire wordt duidelijk met oprechtheid verdedigd door de twee musici, die reeds tien jaar verbonden zijn als duo in de uitvoering van Duitse Liederen (Schumann en Schubert) of de Franse Mélodie. Cyrille Dubois laat zowel in de taal van Goethe, Dante als van Hugo, het vuur van de liefde en de passie op een behendige manier horen. Tristan Raës speelt de begeleidingen met verbeelding, en wanneer het gebeurt dat de piano voorrang heeft op de stem, vertolkt hij subtiel Liszts innerlijke stem en gevoelens. Het is heel origineel om deze liederen te horen, gezongen door een lichte tenor. Ze waren eerder vooral bekend door vrouwenstemmen. Cyrille Dubois zingt ze met de juiste intonatie en expressie en schittert vooral in de meest gevoelige pianissimo passages. Tristan Raës volgt hem daarin met zijn genuanceerd gekeurd klavierspel op de voet. Een perfect duo. Bravo! Niet te missen!
Liszt O lieb! Cyrille Dubois Tristan Raës cd Aparté AP200
