“The Cello in Spain. Boccherini and other 18th century virtuosi”, door Josetxu Obregón en La Ritirata, op het label Glossa. Magnifiek! | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

Het Label Glossa bracht een originele en mooie cd uit waaruit blijkt hoe populair de cello wel was in het Spanje van de 18de eeuw. U ontdekt muziek van Luigi Boccherini (1743-1805), Jean-Louis Duport (1749-1819), Giuseppe Antonio Paganelli(1710-c.1763), Domenico Porretti (ca.1720-1783), Francesco Paolo Supriani (1678-1753), Pablo Vidal (overleden in 1808) en José Zayas (1747-1804). José Carlos Gosálvez Lara, directeur van het Departamento de Música y Audiovisuales van de Biblioteca Nacional de España, doet in het bijbehorend boekje het verhaal.

Terwijl de geschiedenis van de 18de-eeuwse, Spaanse cellomuziek verder wacht op gedegen musicologisch onderzoek, brengen de Spaanse cellist, Josetxu Obregón en het ensemble La Ritirata, ons met hun cd, reeds in contact met de vooraanstaande rol van het instrument in het Spanje van de 18de eeuw. De selectie van deze uitstekende cellist biedt een steekproef van stukken die toen in Spanje werden gespeeld. Door de groeiende appreciatie van het instrument in de loop van de 18de eeuw, kwamen veel componisten en virtuozen naar Spanje. Onder hen waren Luigi Boccherini en Domingo Porretti van wie een Celloconcerto op deze cd is opgenomen. Farinelli, Domenico Scarlatti, Carlo Graziani, Jean-Pierre Duport (l’ainé) bezochten of werkten in Spanje. Ze hadden er o.a. in Barcelona, contact met de Catalaanse aristocraat en schrijver, Rafael de Amat de Cortada y Sentjustí (Barón de Maldá) (1746-1819), die cello speelde en bekend bleef als de auteur van uitgebreide (wel 60 volumes) dagboeken (“diario personal”).

Te midden van de Spaanse Successieoorlog (1701-1713) werd de cello in Spanje vooral bekend door Italiaanse cellisten die naar Spanje kwamen. Ze waren in dienst van de aartshertog Karel van Oostenrijk en kwamen uit het hertogdom Parma en het Koninkrijk van Napels. Zo componeerde Giacomo Facco, balletti en sinfonia’s voor twee celli, en werd de Napolitaan Domingo Porreti vanaf 1734, eerste cellist aan het Spaanse hof. Hij was de leidende figuur van de Capilla Real tijdens het bewind van Felipe V, Fernando VI (foto) en Carlos III. Porreti was de schoonvader van Luigi Boccherini uit diens tweede huwelijk in 1787 met Maria Porreti.

Pablo Vidal begon zijn carrière als cellist in het Monasterio de la Encarnación, en was daarna in dienst van de hertog van Benavente-Osuna, waar hij in het Casa de Osuna-orkest onder leiding van Boccherini speelde. Pedro Téllez-Girón, 9^de hertog van Osuna en zijn echtgenote, María Josefa de la Soledad Alfonso-Pimentel y Téllez-Girón, XII duquesa de Benavente (foto met hun kinderen), waren mecenas van de schilder Goya en woonden in het paleis “El Capricho” (foto) in Alameda de Osuna in Madrid. Vidal was de auteur van “Arpegio Armonico” (1798) en “Arte y Escuela de cello” (1797), de eerste twee cellomethoden, gepubliceerd in Spanje.

José Zayas componeerde een tweedelige studie en werd eerste cellist van de Capilla Real. Onder de musici die verbonden waren aan de Capilla Real in Barcelona, was ook de gerenommeerde cellist, Antonio Caldara (1670-1736), die 16 sonaten voor het instrument componeerde. Andere Napolitaanse cellisten aan het Spaanse hof waren Nuncio Brancati en Pedro Remitoli, terwijl Francesco Paolo Supriano, twaalf toccata’s en twaalf sonaten componeerde.

De Poolse cellist Cristiano Reinaldi in dienst van de koningin Elisabette Farnese, gemalin van Filips V, publiceerde in 1761 in Madrid een verzameling vioolsonaten. Giuseppe Paganelli uit Padua, de componist van een Cellosonate, had eerder in Venetië, Amsterdam en in veel Duitse steden gewerkt.

Zijn muziek werd bewaard in de collectie van Rudolf Franz Erwein von Schönborn (1677-1754) (foto). Die bezat een enorme bibliotheek met honderden werken voor cello solo. De Italiaanse violist en componist Andrea Zani droeg aan von Schönborn verschillende celloconcerti op en Antonio Caldara droeg aan hem zijn 17 cellosonaten en een celloconcerto op. Von Schönborn verzamelde zijn instrumenten in zijn kasteel in Wiesentheid (foto), nu in de Landkreis Kitzingen in Beieren.

Tijdens een reis naar Madrid componeerde de Fransman Jean-Pierre Duport (foto) in 1772, één van zijn concerti en een reeks sonaten op. 3, opgedragen aan de hertog van Alba. Op het handschrift staan aantekeningen in het Italiaans en het behoorde waarschijnlijk toe aan Francisco Brunetti, de zoon van de componist en eerste violist van de Real Cámara, Gaetano Brunetti. Francisco Brunetti was een leerling van één van de broers Duport van wie hij een concerto speelde op één van de Concerts Spirituels in 1784 in Parijs.

Boccherini arriveerde in 1768 in Spanje. Hij componeerde 32 sonaten voor cello en diende als maestro de capilla in Arenas de San Pedro (Avila), de verbannen Infante Don Luis de Borbón (foto), een jongere broer van koning Carlos III. Later werkte hij in Madrid voor de hertog de Benavente-Osuna en vervolgens voor Lucien Bonaparte (foto), broer van Napoleon Bonaparte, die daar Frans ambassadeur was.

Tussen 1786 en 1797 had Boccherini opdracht om cellomuziek te componeren voor de koning van Pruisen, Friedrich Wilhelm II. De koning was een amateur-cellist. Ook de broers Duport componeerden voor deze koning en raakten op de duur bevriend met Beethoven. Jean-Pierre Duport heeft trouwens ooit nog twee van Beethovens cellosonaten gespeeld met Beethoven zelf aan de piano. Op de cd voert Josetxu Obregón twee van Boccherini’s gevierde stukken uit, de Fandango met castagnetten! uit een gitaarkwintet, gecomponeerd in 1798 voor de hertog van Benavente, en de Sonate in C.

Veel van al die stukken zijn trouwens op deze cd voor de eerste keer opgenomen. Het gaat over de Cellosonate in C en de Fandango uit het Gitaarkwintet in D van Luigi Boccherini (1743-1805), Sonaten van Giuseppe Antonio Paganelli (1710-ca.1763) en Jean-Pierre Duport (1741-1818), een anoniem Adagio uit het Manuscrito de Barcelona, het Celloconcerto in G van Domingo Porretti (1709-1783), een Toccata voor cello solo van Francesco Paolo SuprianO (1678-1753), het Duetto-Andante van Pablo Vidal (overleden in 1807), en een studie Última lección van José Zayas (overleden in 1804). Een heel originele en zonnige cd. Niet te missen!