“Koloniaal Congo” presenteert de huidige wetenschappelijke inzichten en onderzoeksresultaten voor een breed publiek als het begin van een nieuwe globale visie. In dit grandioos boek, bieden binnen- en buitenlandse historici, aan de hand van concrete vragen, een uitgebreid, uniek inzicht in de veel besproken geschiedenis van het Belgisch kolonialisme.
Het boek steekt vol vragen. Hoe werkte het autocratische bestuur van Leopold II en wat weten we over de slachtoffers? Hoeveel winst werd er gemaakt in Congo, en naar wie ging die? Hoe beleefden Congolese mannen en vrouwen het koloniale bestuur? Hoe verzetten Congolezen zich? Wat is de impact van het kolonialisme op de natuur van Congo? Wat waren de gevolgen van het koloniaal beleid op vlak van infrastructuur, onderwijs, gezondheidszorg en wetenschap? Gaven missionarissen het kolonialisme een menselijker gelaat? Deze en vele andere vragen maken van Koloniaal Congo een even onmisbaar als onthullend boek.
Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA, Tervuren) is gegroeid uit de Belgische kolonisatie en deze groei maakt deel uit van zijn geschiedenis, van zijn majestueuze gebouw met de vele koloniale stempels, van zijn uitzonderlijke en talrijke collecties en van zijn wetenschappelijke reputatie door de decennia heen. Na de renovatie van 2013 tot 2018 stelde het Africa Museum zijn deuren en de vitrines van zijn permanente tentoonstelling wijd open voor een nieuw tijdperk, een nieuwe visie en een nieuwe manier van werken en samenwerken, zowel met de partners in Centraal-Afrika als met die uit de diaspora. Het debat rond het Belgische koloniale verleden, waarvoor het KMMA een belangrijke rol als forum vervult, bleef echter hardnekkig voortduren.
Dat verleden mogen we niet ontkennen maar moeten we voortdurend ter discussie stellen om zo de antwoorden voor het heden en de toekomst te vinden. Dat is wat de onderzoekers doen aan de hand van de Belgische collecties of archieven, zij baseren zich op de geschiedenis, op oude objecten of publicaties om het heden te beschrijven en te delen met zo veel mogelijk mensen en vooral met collega’s in Centraal-Afrika. Het is dan ook geen toeval dat de twee auteurs van het KMMA die aan dit boek hebben meegewerkt, eveneens betrokken zijn bij de ‘Monographies des provinces de la République démocratique du Congo’, een project rond ontwikkelingssamenwerking, waarin alle fysische (geologie, fauna, flora), menselijke (geschiedenis, bevolking, culturele productie, talen) en politiek-administratieve en socio-economische onderwerpen in detail worden bestudeerd om bij te dragen aan de huidige bouw en het beheer van deze gedecentraliseerde gebieden.
Het KMMA is er trots op bij Koloniaal Congo, een geschiedenis in vragen betrokken te zijn. De originaliteit van de teksten die zijn samengebracht in dit werk, de hoge kwaliteit van de bijdragen en de internationale reputatie van de auteurs maken er ongetwijfeld een referentiewerk van dat nieuwe perspectieven zal openen voor reflectie en onderzoek.
In Deel I, “Scharniermomenten”, leest u over De Onafhankelijke Congostaat: plundermachine in dienst van een meedogenloze Leopold II?, wordt de vraag gesteld, Vond er in de Onafhankelijke Congostaat een genocide plaats?, gaat het over De twee wereldoorlogen, een keerpunt in de geschiedenis van Congo en de Congolezen?, 1960: het einde van de kolonisatie van Congo?, en De Congocrisis (1960-1963), als bewijs van een mislukte dekolonisatie?
In het uitgebreid Deel II, “Economie en maatschappij” en Deel III, Bestuur en macht”, leest u o.a. over welke invloed de kolonisatie had op de Congolese demografie, de grote conglomeraten: hoe werd de kapitalistische economie in Congo ingeplant?, was de ‘ontwikkeling’ van Belgisch-Congo toe te schrijven aan dwangarbeid?, hoe leefden de Congolese arbeiders met het voorbeeld van de Union Minière du Haut-Katanga?, landbouw in koloniaal Congo: een succesverhaal ten koste van de rurale bevolking, de Congolese gemeenschap in België, Repressie: was Congo na Leopold II een minder gewelddadige kolonie?, Verzet in Belgisch-Congo, op welke manieren gaf de Congolese bevolking uiting aan haar koloniale frustraties?, heeft de Belgische kolonisator racisme en etnische identiteit in Congo geïntroduceerd?, vrouwen, seksualiteit en rassenvermenging, taboeonderwerpen van de kolonisatie?, en de taaldiversiteit: wiens talen werden er in de kolonie gebruikt?
In Deel IV, “De ‘Beschavingszending”, ten slotte, leest u o.a. over missionarissen, gezondheidszorg, het paradepaard van de Belgische kolonisatie?, koloniaal onderwijs in Congo, en dieren en milieu in Congo. Een tijdlijn en kaarten maken alles nog veel duidelijker.
“Koloniaal Congo. een geschiedenis in vragen” is samengesteld door de historici Amandine Lauro (ULB), Idesbald Goddeeris (KU Leuven) en Guy Vanthemsche (VUB). Het boek verschijnt ook in het Frans, in samenwerking met het AfricaMuseum. Met bijdragen van Frans Buelens, Bas De Roo, Marc Depaepe, Donatien Dibwe dia Mwembu, Mathieu Zana Etambala, Emmanuel Gerard, Idesbald Goddeeris, Didier Gondola, Benoît Henriet, Johan Lagae, Maarten Langhendries, Amandine Lauro, Annette Lembagusala Kikumbi, Ruben Mantels, Michael Meeuwis, Pedro Monaville, Jean-Marie Mutamba Makombo, Isidore Ndaywel è Nziem, Jean Omasombo Tshonda, Violette Pouillard, Jacob Sabakinu Kivilu, Jean-Paul Sanderson, Yves Segers, Julia Seibert, Matthew G. Stanard, Daniel Tödt, Sarah Van Beurden, Leen Van Molle, Reinout Vander Hulst, Guy Vanthemsche en Georgi Verbeeck. Zeker lezen!
Idesbald Goddeeris Amandine Lauro & Guy Vanthemsche Koloniaal Congo, een geschiedenis in vragen 432 bladz. uitg. Polis ISBN 978-94-6310-522-4