Finse natuurschilderijen van Magnus Lindberg ontmoeten Carl Nielsens liefde voor experiment. Op zijn nieuwe cd “Clarinet Concertos – Nielsen & Lindberg” presenteren de klarinettist Sebastian Manz en de Deutsche Radio Philharmonie Saarbrücken-Kaiserslautern, verfijnde muziek uit het verre noorden. De toegift, “Serenata in vano”, van Nielsen, biedt een ongewone kwintet-bezetting in de combinatie van klarinet, fagot, hoorn, cello en contrabas.
“Serenata in vano” (Latijn voor “tevergeefse serenade”) voor klarinet, fagot, hoorn, cello en contrabas, werd gecomponeerd voor een reeks zomerconcerten, geleid door de contrabassist Ludvig Hegner, en diende als aanvulling van een programma met het Septet van Beethoven. De première vond plaats in het stemmige Nykøbing Falster (foto), in het kader van die zomerconcerten. Het zou oorspronkelijk ook een septet worden, maar Nielsen (foto) hield het bij een kwintet. Nielsen gaf het deze titel, omdat in zijn ogen, de dame aan wie de serenade is gebracht, niet op het balkon verschijnt, hoezeer de musici daarop ook aandringen. De mars in de laatste episode, staat voor het feit dat de musici teleurgesteld afdruipen.
Carl Nielsen (1865-1931) componeerde zijn Klarinetconcerto voor de destijds befaamde, Deense klarinettist, Aage Oxenvad (1884-1944) (foto). Hij stelde dat het er op leek, dat Nielsen zelf het instrument bespeelde en daarom de moeilijkste noten in het werk heeft verwerkt. Het werk werd na de première in 1928 nog 5 maal publiekelijk uitgevoerd. Oxenvad was solist en Emil Telmányi dirigeerde. De uitvoering van 10 december 1928 werd trouwens door de Deense Omroep uitgezonden.
Pas na het overlijden van de componist werd het werk in 1932 gepubliceerd. Het repertoire (en zeker moderne) voor klarinettisten was in die tijd niet zo groot en dit stuk wat toen eigentijds en toch goed in het gehoor lag, vormde een welkome afwisseling. De beweringen van de componist en de solist omtrent de moeilijkheid hebben deels ook in het voordeel gewerkt. Solisten die dit werk konden uitvoeren, lieten zien hun instrument zeer goed te kunnen bespelen.
Nielsen staat erom bekend dat hij een volgeling was van de romantiek maar deze stijl tot het uiterste oprekte, zeker in zijn latere periode. Dat was ook het geval met dit concerto. De titel verwijst natuurlijk naar de klassieke concertovorm;, maar de klarinettist speelt eigenlijk niet samen met het orkest; het zijn twee entiteiten. Daarentegen zijn er nergens akkoorden die vreemd klinken of is er sprake van dissonanten. Door het hele werk woedt een strijd tussen de toonaarden E en F. Ten slotte wint F groot. Frequente afwisseling van hoge naar lage registers en omgekeerd, vergen het uiterste van de embouchure van de speler. Daarnaast zijn er natuurlijk nog de technische vaardigheden, die op de proef worden gesteld.
De Finse componist en pianist, Magnus Lindberg (°1958) (foto) uit Helsinki, studeerde aan de Sibelius Akademie bij Einojuhani Rautavaara en Paavo Heininen. In eerste instantie piano maar later ook compositie. Daarnaast bezocht hij zomercursussen in Siena bij Franco Donatoni en Darmstadt bij Brian Ferneyhough. Nadat hij afgestudeerd was in 1981, ging hij in de leer bij Vinko Globokar en Gérard Grisey aan het IRCAM te Parijs. Hij bestudeerde ook Japans slagwerk en punkrock in Berlijn.
Zijn eerste grote orkestwerk, “Donor”, componeerde hij op zestienjarige leeftijd. “Quintetto dell’Estate” uit 1979 wordt algemeen gezien als zijn eerste belangrijk werk, maar Lindberg is diverse malen van stijl gewisseld. Hij begon als serialist, waarna hij zich verdiepte in musique concrète. Vanaf de jaren ’90 van de 20ste eeuw, componeerde hij als postmodernist, opnieuw in een klassieker idioom. In 1980 richtte hij Toimii (“het werkt”) op; een ensemble voor moderne muziek. Rond die tijd richtte hij ook Ears Open Society op, in samenwerking met een aantal mede componisten uit Finland: Eero Hämeeniemi, Jouni Kaipainen, Kaija Saariaho en Esa-Pekka Salonen. Voor zijn composities ontving hij diverse opdrachten en ook prijzen en van 2009 tot 2012, was hij huiscomponist van de New York Philharmonic.
Sebastian Manz Clarinet Concertos Nielsen & Lindberg Deutsche Radio Philharmonie Magnus Lindberg Dominik Beykirch cd Berlin Classics 0301351BC