“Carl Nielsen, Complete Works for Violin Solo and for Violin and Piano”, op het label Naxos. Een ontdekking!

De muziek van Carl Nielsen is voor de voor Denen al meer dan een eeuw de muzikale stem van het land en de sonore weerspiegeling van de ziel van Denemarken. Nielsen was al van kinds af aan een violist. Dit programma vertegenwoordigt de allereerste opname van Nielsens complete muziek voor viool solo of met piano.Carl Nielsen (1865-1931) (foto) was een professionele violist en dirigent. Aan het conservatorium in Kopenhagen studeerde hij bij Valdemar Tofte (1832-1907) (foto), docent viool aan Det Kongelige Danske Musikkonservatorium,, toen de belangrijkste vioolleraar van Denemarken, terwijl hij als dirigent voornamelijk autodidact was.Daarnaast studeerde hij piano aan het conservatorium. Hij was waarschijnlijk niet in staat om zijn eigen grote pianowerken te spelen, en er zijn geen bronnen die te getuigen dat hij ooit als pianist heeft opgetreden, noch privé, noch in het openbaar. In feite is er één uitzondering op deze bewering, er bestaat nl. een opname uit 1922 van Nielsen die twee korte werken uitvoert.

Reeds als kleine jongen vergezelde hij zijn vader, Niels Jørgensen, die als amateur-violist, vaak speelde op bruiloften en feesten van de lokale boeren. Volgens zijn memoires “Mijn kindertijd” (“Min fynske Barndom”) uit 1927, componeerde hij reeds  een bescheiden Polka voor viool solo op de leeftijd van zeven of acht jaar (CNW 44). Enkele jaren later componeerde hij als jonge musicus (foto) van de militaire kapel in Odense, (vanaf zijn 14de speelde hij altkornet en signaalhoorn), reeds een aantal bewegingen voor strijkkwartet (CNW 49, 50, 51 en 54) en voor viool en piano (CNW 61, 62).

Ten slotte was het als violist dat hij in 1883 vroeg om toegelaten te worden tot het conservatorium van Kopenhagen. Niels Gade, het hoofd van het conservatorium en de toenmalige ‘koning’ van de Deense muziekvereniging,  ging daar op in, na een van de vioolwerken die de jonge kandidaat had meegebracht, bekeken te hebben. Met een studiebeurs kon hij vanaf 1884 aan het Koninklijk Deens Conservatorium in Kopenhagen studeren. Hij studeerde viool en compositie bij J.P.E. Hartmann en Niels Gade en muziektheorie bij Orla Rosenhoff.In 1889 werd Nielsen dirigent van het plaatselijk muziekkorps en in datzelfde jaar leerde hij in een kring van Deense kunstenaars in Parijs, de beeldhouwster Anne-Marie Brodersen (foto’s) kennen, met wie hij datzelfde jaar huwde. In 1891 werd Nielsen tweede violist bij het Koninklijk Orkest in Kopenhagen, waar hij zowel als orkestspeler en soms als dirigent, het toenmalig, eigentijds repertoire van instrumentale werken en opera’s leerde kennen.  In 1905 verliet Nielsen het koninklijk orkest als violist, werd dirigent van het orkest van de koninklijke opera, en in 1908 werd hij chef-dirigent van het koninklijk orkest.

Daarnaast nam hij vaak deel aan het muziekleven op het landgoed van Fuglsang in Lolland (foto), o.a. als primarius (1ste violist) van verschillende strijkkwartetten. Het lijkt erop dat hij slechts één keer als solist speelde op een openbaar concert en dat hij in 1888, de vioolpartij speelde in zijn eigen Romance in G voor viool en piano (CNW 60), als toegift tijdens een concert in Odense,  nadat hij zijn Suite voor strijkorkest, CNW 32, had gedirigeerd.

De belangrijkste gebeurtenis in de relatie van Nielsen tot de viool en zijn expressieve mogelijkheden, was zijn ontmoeting in 1913, met de Hongaarse violist, Emil Telmányi (1892-1988) (foto), die later zijn schoonzoon zou worden. Hij werd al snel een goede vriend van Nielsen en een belangrijke steun voor zowel de compositie als de uitvoering van zijn muziek voor viool. Hieraan moet worden toegevoegd dat Telmányi, vanwege zijn status als internationale vioolvirtuoos, de belangrijkste uitvoerder en verdediger was van Nielsens vioolmuziek in Denemarken en in het buitenland. Het was ook Emil Telmányi die als een van de eersten, de sonaten en partita’s voor viool solo van Bach, uitvoerde en opnam met een gebogen strijkstok (foto met Schweitzer).Hasse Borup is hoogleraar viool en hoofd van de studieafdeling strijk- en kamermuziek, aan de University of Utah School of Music. Zijn leraren waren Arnold Steinhardt, Philip Setzer, David Takeno, Almita Vamos, David Salness en Peder Elbaek. Hij behaalde diploma’s viool aan het Royal Danish Conservatory of Music, de Hartt School of Music en een Doctor of Musical Arts Degree aan de University of Maryland, en werkte samen met het Guarneri, Emerson Juilliard Quartet, Isaac Stern, Bill Preucil en Hatto Beyerle. Hij bespeelt een kopie van de Plowden Del gesu gebouwd door Samuel Zygmuntowicz en een kopie van de Soil Strad, gebouwd door Ryan Soltis.

Andrew Staupe werd geboren in Saint Paul, Minnesota, en studeerde aan de Rice University bij Jon Kimura Parker en aan de University of Minnesota bij Lydia Artymiw. Andere leraren waren o.a. Bettye Ware en Paul Wirth. Hij is universitair docent piano aan de Universiteit van Houston en werkte eerder aan de Universiteit van Utah in Salt Lake City. Hij won o.a. de Pro Musicis International Award, 2011, de gouden medaille op de Young Texas Artists Music Competition, 2010, de eerste prijs op de WAMSO-wedstrijd (Minnesota Orchestra Volunteer’s Association) 2006, en was in 2013 ook laureaat van de “American Pianist’s Association”. Hij geeft ook regelmatig masterclasses en presentaties in het hele land, en is een Yamaha-artiest.

Carl Nielsen complete Works for Violin Solo and Violin and Piano Hasse Borup Violin Andrew  Staupe, Piano cd Naxos 8.573870

https://www.stretto.be/2019/03/30/violiste-lisa-jacobs-brengt-een-magnifieke-nieuwe-cd-uit-met-muziek-van-carl-nielsen-johan-svendsen-en-johan-halvorsen-op-het-label-challenge-classics/