Het Belgisch Huelgas Ensemble onder leiding van zijn oprichter Paul Van Nevel, heeft met zijn opnames van vocale muziek een standaard gezet. Hun nieuwe uitgave, “The Magic of Polyphony”, is een magistrale 3 cd box, die met vele onbekende stukken van anonieme en onterecht vergeten componisten, maar ook die van de grote meesters van de polyfonie, de magische, vocale polyfonie viert, die in Europa bloeide tijdens de Middeleeuwen en de Renaissance. 
De opnames werden gemaakt tijdens de concerten die Paul Van Nevel en zijn ensemble gaven op hun eigen Festival de Pentecôte 2019 in het klein dorpje, Talant (foto), ten westen van Dijon in Frankrijk. De hoogtepunten van de zes concerten staan op deze 3 schitterende cd’s.
Met de ontwikkeling van de muzieknotatie ontwikkelde zich ook vanaf de 11de eeuw, de vocale polyfonie, gecomponeerde meerstemmigheid, meerdere melodieën tegelijkertijd. Het kenmerk van de middeleeuwse polyfonie was grote verscheidenheid in de karakters van de melodieën in contrapunt, waarin vaak ook merkwaardige dissonanten optraden. Het vroeg polyfoon constructieprincipe was de regel dat de toegevoegde stemmen moesten consoneren met slechts één vaste stem (en dus niet onderling), die tenor werd genoemd. Deze stijl was kenmerkend voor de muziek in de 13de eeuw. In de 14de eeuw kwam de polyfone schrijfwijze tot verdere bloei, vooral in het werk van Guillaume de Machault, de voornaamste vertegenwoordiger van de Ars nova. In de late 14de eeuw bereikte de polyfonie een voorlopig hoogtepunt in de Ars subtilior, waarin polyritmiek, polymetriek en dissonantie, uitgroeiden tot proporties die pas in de 20steeeuw geëvenaard zouden worden.
In de vroeg renaissance vond enigszins een vereenvoudiging plaats, die gepaard ging met strengere regels voor liturgische muziek, waarbij de consonantie van alle stemmen onderling, een leidend principe werd. Niettemin slaagden de componisten uit deze periode erin ook binnen strengere regels, wonderen van sobere maar eeuwige schoonheid te scheppen. De hoogbloei van polyfonie liep ten einde omstreeks 1600 toen de componisten geleidelijk overschakelden op de monodie, een melodie met een ondersteunende akkoordbegeleiding, ter vervanging van het complex weefsel van diverse zelfstandige, door elkaar gevlochten partijen.
Voor deze magistrale uitgave, koos men voor werk van Anton Bruckner (1824-1896), Giovanni Pietro del Buono (+ca.1657), Antoine Busnois (1430-1492), Willem Ceuleers (°1963), Thomas Crecquillon (ca.1490-1557), Nicolas Gombert(ca.1500-na1556), Claude le Jeune (ca.1529-1600), Gilles Joye (1420-1483), Orlando di Lasso (ca.1532-1594), Richard Loqueville (+1418), Giovanni de Macque (ca.1548-1614), José de Vaquedano (1642-1711), Marbriano de Orto (1460-1529), Pieter Maessins (1546-1562), Pierre de Manchicourt (ca.1510-1564), Cipriano de Rore (1515-1565), Pierre de la Rue (ca.1460-1518), Jacobus Vide (1405-1433), en Mikolaj Zielenski (1550-1615).
Josquin Desprez, Guillaume Dufay, Orlandus Lassus, e.a., het zijn maar enkelen van de wereldberoemde Polyfonisten of ‘Franco-Flamands’ die tussen 1400-1600, een onuitwisbaar stempel hebben gedrukt op de evolutie van de meerstemmige muziek in Europa. Met zijn Huelgas Ensemble brengt Paul Van Nevel sinds tientallen jaren over de hele wereld hun muziek. Gaandeweg werd hij steeds meer gefascineerd door de vaststelling dat al deze componisten en zangers uit één en hetzelfde gebied kwamen (het zuiden van Vlaanderen, Henegouwen en Noord-Frankrijk). Ruwweg zou u ze kunnen situeren in de vierhoek Brugge – Mons – Saint-Quentin – Boulogne-sur-Mer, of wat meer afgebakend in Artesië, Picardië en West-Vlaanderen en Henegouwen. Deze componisten worden vandaag Franco-Flamands genoemd, een internationaal aangenomen term, los van taal, periode en streek.
De eerste cd opent met “Bel Acueil” van Antoine Busnois die meteen de typische canon- en imitatietechnieken toont die het hoofdbestanddeel van de polyfonie in de Renaissance bepaalden. Andere stukken die te horen zijn, zijn een vierdelige “Obligo sopra Ave Maris Stella” van de nagenoeg vergeten componist Giovanni Pietro del Buono, “Triste départ” van Nicolas Gombert, een van zijn meest melancholische chansons waarmee hij in de 16de eeuw de harten veroverde, Sanctus van het “Missa Sub tuum presidium” van de bekende Pierre de La Rue, stukken van anonieme composities uit de 14de – en 15de eeuw en de “Lamentations of the Prophet Jeremiah” van de Spaanse componist, Fray José de Vaquedano.
De tweede cd begint met “In exitu Israel”, een van de vroegste voorbeelden van polyfonie. Dit stuk wordt gevolgd door Sanctus vineus door de bijna onbekende componist Richard Loqueville die vroeger de leermeester was van de beroemde Guillaume Dufay in Cambrai. Drie werken van deze cd, “Agnus Dei” uit de “Missa Dominicalis”, “Virga Jesse” van Anton Bruckner en “Voi ch’ascoltate” van Willem Ceuleers (°1962), guest scholar fugue and musical analysis aan de universiteit van Oregon te Eugene (USA), tonen het experimentele karakter van het Huelgas Ensemble.
De derde cd toont met het eerste nummer, “Vox in Rama” van de Poolse componist Mikolaj Zielinski aan, dat de kunst van de Franco-Vlaamse polyfonie, tot in de verste uithoeken van Europa werd nagebootst. Speciale vermelding verdient ook het anoniem “O Radix Jesse”, dat aan het excentriek Frans hof van Cyprus werd geschreven. De polyfone gedachte wordt hier naar boven gehaald, de twee bovenstemmen bewegen niet alleen ritmisch en melodisch onafhankelijk van elkaar, maar hebben ook verschillende teksten. De laatste nummers van deze set zijn gereserveerd voor een van de mooiste klassiekers van de polyfone muziek, de “Lamentationes feria sexta” van Orlandus Lassus. Deze uitgave is als een veelzijdige documentatie, een getuigenis van enkele eeuwen polyfone muziek in Europa. Niet te missen!
Tracklist :
CD1
Antoine Busnois (ca. 1430-1492)
Bel Acueil, rondeau à 3
Giovanni Pietro del Buono (ca. 1640)
Obligo sopra Ave Maris Stella à 4
Nicolas Gombert (ca. 1495-ca. 1560)
Triste depart, chanson à 5 
Pierre de la Rue (ca. 1460-1518)
Sanctus “Sub tuum presidium” à 4
Anonymous (France, ca. 1350)
Tres dous compains, chasse à 3
Anonymous (Picardy, ca. 1520)
Agnus Dei “Miserere michi Domine” à 8
Fray José de Vaquedano (1642-1711)
Incipit lamentatio Jeremiae Prophetae à 8
De lamentatione Jeremiae Prophetae à 8 
CD2
Anonymous (Werden Abbey, ca. 900)
In exitu Israel organum purum à 2
Richard Loqueville (ca. 1370-1418)
Sanctus Vineus à 4
Giovanni de Macque (ca. 1548-1624)
Io piango o filli, madrigal à 5
Thomas Crecquillon (ca. 1505-1557)
Andreas Christi famulus, motet à 8
Claude le Jeune (ca. 1530-1600)
Que null’ étoile sur nous, chanson à 3 & 5
Mabrianus de Orto (ca. 1460-1529)
Agnus Dei de la “Missa Dominicalis” à 4 
Willem Ceuleers (1962-)
Voi ch’ascoltate, madrigal à 5
Nicolas Gombert (ca. 1495-ca. 1560)
Agnus Dei de la “Missa Tempore Paschali” à 6 & 8
Anonymous (Italy, ca. 1380)
Cum Martelli, ballatà à 3
Anton Bruckner (1824-1896)
Virga Jesse, motet à 4
Jacobus Vide (ca. 1395-ca. 1441)
Il m’est si grief, rondeau à 3
Cipriano de Rore (1516-1565)
Dissimulare etiam sperasti à 5, 6 & 7 
CD3
Mikolaj Zielinski (ca. 1550-1615)
Vox in Rama, motet à 4
Pierre de Manchicourt (ca. 1510-1564)
Faulte d’argent, chanson à 8
Anonymous (Cyprus, ca. 1390)
O Radix Jesse, isorhythmic motet à 4
Anonymous (Germany, ca. 1540)
Ach Elselein, liebes Elselein, chanson à 2
Pieter Maessins (ca. 1505-1563)
Tota pulchra es, perpetuum mobile à 5 
Gilles Joye (1424-1483)
Ce qu’on fait à quatimini, rondeau à 3
Nicolas Gombert (ca. 1495-ca. 1560)
Regina caeli, motet à 12
Thomas Crecquillon (ca. 1505-1557)
Pis ne me peult venir, chanson à 5
Orlandus Lassus (1532-1594)
Lamentationes feria sexta in parasceve à 5
The Magic of Polyphony Huelgas Ensemble Paul Van Nevel 3 cd deutsche harmonia mundi HM 19075970012
