Om de 250ste verjaardag van het theater van de Koninklijke Opera van Versailles te vieren, presenteert het ensemble de terugkeer van Gretry’s meest gevierde opera, “Richard Coeur de Lion”, die in Europa, bijna honderd jaar lang, de beroemdste, Franse opera-comique was uit de 18de eeuw. 
Herve Niquet en regisseur, Marshall Pynkoski, plaatsen de actie terug onder het bewind van Lodewijk XVI en Marie-Antoinette. Gretry, de meest geliefde componist van de koningin, was lang geen onbekende bij de koninklijke Opera. Zijn “Richard Coeur de Lion” was het hoogtepunt van zijn carrière. Deze nieuwe uitgave is de eerste volledige productie in de Koninklijke Opera van Versailles sinds 1789.
“Richard Cœur-de-lion”, een opéra comique of comédie mise en musique, van de Belgische componist, André Grétry (1741-1813) (foto) uit Luik/Liège, werd voor het eerst opgevoerd door de Comédie-Italienne in de Salle Favart in Parijs, op 21 oktober 1784. Het Frans libretto was van de hand van Michel-Jean Sedaine.
Grétry had zich in 1767, op aanraden van Voltaire, in Parijs gevestigd. Zijn eerste opera daar was ‘Les Mariages samnites’ (1768, herwerkt 1776), naar “le château du prince de Conti” van Jean-François Marmontel. Dit was niet meteen een succes, maar Mozart componeerde in 1786, wel een reeks van acht variaties op de aria, ‘Dieu d’amour’ uit dit werk (KV 352/374c). Met zijn volgende opera’s, o.a. “Zémire et Azor”, “Céphale et Procris ou L’Amour conjugal” en “L’Embarras des richesses”, oogstte Grétry meer succes en werd hij een van de meeste geliefde theatercomponisten. Hij blonk vooral uit in het genre van de opéra comique en werd een graag geziene gast aan het Franse hof. Koningin Marie-Antoinette werd zelfs de doopmeter van Antoinette, een van zijn dochters. Grétry was in 1771 gehuwd met Jeanne-Marie Grandon, de dochter van de kunstschilder, Charles Grandon, uit Lyon. Na de Franse Revolutie wist Grétry in de gunst te komen van het nieuw bewind en was zelfs een van de allereersten die door Napoleon benoemd werd tot chevalier de la Légion d’honneur.
Michel-Jean Sedaine (foto) werd in 1719 in Parijs geboren. Na een arme kindertijd en een hardwerkende jeugd, begon hij te schrijven. Hij schonk de nieuwe theatervormen, het “drame bourgeois” en de “comédie sérieuse”, twee succesvolle toneelstukken, “Le Philosophe sans le savoir” en “La Gageure imprévue”. Toch was het, het muziektheater, dat zijn reputatie verzekerde. Hij schreef ook libretti voor Philidor en Monsigny, en vijf van zijn werken verbonden hem met Grétry. Sedaine werd in 1768 gekozen tot lid van de Académie française en overleed in 1797 in Parijs.
“Richard Cœur-de-lion” wordt algemeen erkend als het meesterwerk van Grétry en één van de belangrijkste Franse opéras comiques. Het is gebaseerd op de legende over de gevangenschap van koning Richard I van Engeland in Oostenrijk en zijn redding door de troubadour, Blondel de Nesle. Op weg naar huis van de Derde Kruistocht, wordt koning Richard gevangengenomen door Leopold, aartshertog van Oostenrijk. De trouwe schildknaap van de koning, Blondel, zoekt hem op, vermomd als een blinde troubadour. Hij komt aan in Linz waar hij de Engelse banneling, Sir Williams en zijn dochter Laurette ontmoet, die hem vertellen over een onbekende gevangene in het nabijgelegen kasteel. 
Laurette is verliefd op de gevangenisdirecteur, Florestan. Gravin Marguerite, die verliefd is op koning Richard, arriveert en biedt Blondel haar hulp aan. Blondel gaat naar het kasteel waar hij het lied “Une fièvre brûlante” zingt. Richard herkent de muziek en probeert te communiceren met Blondel, die wordt gegrepen door de bewakers, maar hij wordt vrijgelaten als hij Florestan vertelt over een ontmoeting die Laurette de volgende nacht met hem wil. Blondel onthult de waarheid aan Sir Williams en de gravin en ze zijn van plan de koning te bevrijden. Marguerite houdt een feest, waarbij Florestan, die Laurette was komen opzoeken, gevangen wordt gehouden. De troepen van de gravin belegeren het kasteel en redden Richard.
Richard Cœur-de-lion speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de opéra comique bij de behandeling van een ernstig, historisch onderwerp. Het was ook een van de eerste reddingsopera’s. Het is veelbetekenend dat één van de hoofdpersonages in de beroemdste reddingsopera van allemaal, nl. Beethovens “Fidelio”, Florestan wordt genoemd, hoewel hij de gevangene is en niet de gevangenbewaarder. Grétry probeerde middeleeuwse muziek te imiteren in Blondels lied ‘Une fièvre brûlante’ en zijn voorbeeld zou worden gevolgd door componisten uit het romantisch tijdperk. Beethoven componeerde zelfs een reeks pianovariaties op het lied, WoO. 72). Hij gebruikte dezelfde melodie ook als een terugkerend thema, een techniek die werd ontwikkeld door latere componisten van opéra’s comiques, zoals Méhul en Cherubini. Via hen zou het de Duitse traditie van Weber en de jonge Richard Wagner beïnvloeden. Blondels aria ‘Ô Richard, ô mon roi!’, werd populair onder royalisten tijdens de Franse Revolutie en werd verboden door de republikeinse regering. In Tsjaikofski’s opera “Schoppenvrouw”, wordt de aria van Laurette, “Je crains de lui parler la nuit”, gezongen door de gravin, die herinnert aan haar dagen in het 18de eeuws Parijs, net voor ze wordt vermoord.
De legende heeft van de geschiedenis het ontroerend personage gemaakt dat we menen te kennen. Wat we weliswaar wel weten is dat Richard zich na zijn overwinningen in het Heilig Land, zorgen maakte over het lot van de kroon, dat hij daarop het Oosten verliet en heel Europa doorkruiste. Op de terugweg maakte hij echter meer vijanden dan vrienden. De Oostenrijkse hertog, Leopold V, onderschepte hem, en de Keizer, Hendrik VI, een zoon van Frederik I (Barbarossa), hield hem twee jaar gevangen. De historische reden was dat de hertog van Beieren en Saksen, Hendrik XII (bijgenaamd de Leeuw, uit het Huis der Welfen), samen met zijn zoon, een opstand in het Rijk had ontketend, daarbij gesteund door de paus en de Engelse koning, Richard I, (koning van Engeland van 1189 tot 1199), bekend als “Richard the Lionheart”.
De “Richard” van Sedaine is een gevangene in Oostenrijk, in Linz. Aan de voet van het kasteel speelt zich het rustiek en zingend leven af van de traditionele opéra-comique. Men verheugt zich in koor, men drinkt en danst. Een jonge man bezingt zijn liefde, “La danse n’est pas ce que j’aime”, “Dansen is niet wat ik leuk vind, het is de dochter van Nicolas ”. Deze jongeman dient echter als gids voor een oude man die beweert blind te zijn en die in werkelijkheid, Blondel is. Blondel is nl. op zoek naar de gevangengenomen koning, van wie hij de trouwe vriend is, en bezingt dat op een nobele manier, “Ô Richard, ô mon Roi !”. 
Blondel ziet een dame aankomen met een briljante hofhouding. Het is de gravin Marguerite de Flandre, die Richards grote liefde is. Hij zal herkend wanneer hij op de viool, het thema van een romance, ““Une fièvre brûlante un jour me terrassait”, speelt, die Richard ooit voor haar componeerde, Ze zijn allebei op zoek naar Richard. Er is sprake van een gevangene in het kasteel…Blondel breekt in het fort in, en speelt de romance, die door de gevangene wordt verder gezongen. De gevangene is dus de koning! Terwijl Marguerite en Blondel de gouverneur afleiden, stormen de mannen van de gravin met geweld de gevangenis binnen en bevrijden Richard, “Que Richard à l’instant soit remis dans nos mains”, “Combat” en “Marche noblement”
Personages :
Rémy Mathieu : Blondel
Reinoud Van Mechelen : Richard
Melody Louledjian : Laurette
Marie Perbost : Antonio, La Comtesse
Geoffroy Buffière : Sir Williams
Jean-Gabriel Saint-Martin : Urbain, Florestan, Mathurin
François Pardailhé : Guillot, Charles
Cécile Achille : Madame Mathurin
Charles Barbier : Sénéchal
Agathe Boudet : Colette
Virginie Lefèvre : Béatrix
DVD :
Le Ballet de l’Opéra Royal
Marshall Pynkoski, regie
Jeannette Lajeunesse Zingg, choreografie
Antoine Fontaine, decors
Camille Assaf, kostuums
Hervé Gary, belichting
Le Concert Spirituel Choeur et orchestre o.l.v. Hervé Niquet
Grétry Richard Coeur de Lion Hervé Niquet Le Concert Spirituel cd + dvd Château de versailles Spectacles CVS 028