In 2013 verraste David Bowie de wereld, na tien jaar stilte, met de single ‘Where Are We Now?’ Daarin greep hij terug op zijn jaren in Berlijn. Wat maakt Berlijn tot zo’n bijzondere muziekstad? Leo Blokhuis neemt de lezer mee naar de jaren ’20 van de vorige eeuw, de jaren van Marlene Dietrich, Kurt Weill en Bertolt Brecht, maar ook de tijd van de eerste experimenten met elektronische muziek.
In Duitsland, hét land van de schlagers, ontstond in de jaren ‘60, onder invloed van de moderne klassieke muziek, de kosmische Musik, ook wel Krautrock genoemd. De succesvolste band was “Kraftwerk”. Hun werk verleidde Bowie om naar Berlijn te gaan en een nieuwe generatie artiesten, zoals Nick Cave, Depeche Mode en U2, ertoe aan te zetten om ook hun artistieke inspiratie in Berlijn te zoeken. Na de verschijning van zijn album, “Station to Station” (1976), verhuisde Bowie van Los Angeles naar Berlijn. Tussen 1976 en 1978 woonde hij er in de Hauptstraße (foto) in het Berlijns stadsdeel, Schöneberg.
In Berlijn begon zijn samenwerking met Brian Eno (foto) en met de multimedia artist, Peter Schmidt. Bowie produceerde in die tijd zelf ook enkele artiesten, onder wie, Iggy Pop (foto). Het Iggy Pop-album “The Idiot” had trouwens opvallend veel Bowie-invloeden. In de nummers, “Nightclubbing” en “Funtime” (en overigens ook in het nummer “Beauty and the Beast” op het Bowie-album “Heroes”) waren duidelijke verwijzingen te vinden naar het gezamenlijk uitgaansleven van Pop en Bowie in Berlijn. het uitgaan werd weliswaar afgewisseld met opnames in de beroemd geworden Hansa studio, die Bowie, “The Big Hall by the Wall”. noemde
De Berlijnse albums “Low” (1977) (hoewel opgenomen in Frankrijk), “Heroes” (1977) en “Lodger” (1979) waren door de invloed van het verdeeld Berlijn tijdens de Koude Oorlog en de op dat moment heersende punkbeweging, doorspekt met niet meteen toegankelijke, gewaagde artistieke experimenten en instrumentale nummers. Toch verkochten “Low” en “Heroes” onverwacht goed. Op “Low” stond zelfs de tot dan grootste, Nederlandse hit, “Sound and Vision”. Het titelnummer van “Heroes” met de gitarist, Robert Fripp, werd zelfs wereldwijd een nog grotere hit en is tot op heden een van Bowie’s bekendste singles gebleven. Materiaal van de drie Berlijnse albums werd later gebruikt voor de soundtrack (met o.a. een Duitstalige versie van “Heroes”), voor de film “Christiane F. – Wir Kinder vom Bahnhof Zoo” (1981). In 1980 kwam er een eind aan de Berlijnse jaren van Bowie.
Twee symfonieën van Philip Glass zijn gecomponeerd naar nummers van David Bowie. Philip Glass baseerde zijn 1ste symfonie op het album, “Low” (foto). De oorsprong van het album lag bij Bowie’s voorgaande album, “Station to Station”, dat ook al sterke invloeden had uit de krautrock. Sommige nummers op “Low” waren bedoeld voor de soundtrack van de film, “The Man Who Fell to Earth”, waarin Bowie de hoofdrol vertolkte. De cover van het album was, net zoals “Station to Station”, een shot uit de film. Waar de eerste helft van het album vooral korte, avant-popnummers bevatte, stonden op de tweede helft, langere, grotendeels instrumentale composities. De drie bewegingen zijn “Subterraneans”, “Some Are” en “Warszawa”. 
De Symfonie nr. 4 van Philip Glass stond eerder bekend onder de titel, “Heroes”-symphony. De compositie-opdracht kwam van het American Composers Orchestra. De zes bewegingen van de 4de symfonie dragen de titels van de Bowie nummers. Het zijn “Heroes”, “Abdulmajid”, “Sense of doubt”, “Sons of the silent age”, “Neuköln” en “V2 Schneider”. De symfonie sloot de Bowie-trilogie af (het album “Lodger” werd eigenlijk de symfonie nr. 3). “Lodger”, een album over reizen en westerse civilisatie, was het dertiende studioalbum van David Bowie, uitgebracht in 1979. Het was het laatste album van zijn Berlijnse trilogie, in samenwerking gemaakt met de minimal, ambient en Krautrock man, Brian Eno.
“I, I can remember
Standing, by the wall
And the guns shot above our heads
And we kissed, as though nothing could fall
And the shame was on the other side
Oh we can beat them, for ever and ever
Then we could be Heroes, just for one day”
In zijn rijkelijk geïllustreerd boek, “Berlijn, muzikale revolutie” laat Leo Blokhuis op zeer onderhoudende wijze zien hoe, tegen de achtergrond van politiek en geschiedenis, Berlijn een bakermat werd van een bijzondere, muzikale revolutie. Het boek bevat een schat aan informatie en bestaat uit 14 hoofdstukken. Na “Berlijn na de Eerste Wereldoorlog”, “Op zoek naar nieuwe mogelijkheden en meer vrijheid”, “Kunst als politiek wapen” en “De vernietiging van de vrije kunst in nazitijd”, vervolgt de auteur met “De jacht op communistische kunstenaars in de Koude Oorlog”, “Nieuwe muziek met Europese roots” en “De opkomst van de ‘kosmische bands’”. U ontdekt in de eerste hoofdstukken die een cultuurhistorisch tijdsbeeld schetsen, o.a., Anita Berber, Claire Waldorff en Josephine Baker, Hanns Eisler, Eva Maria Hagen, de moeder van Nina Hagen. De laatste hoofdstukken gaan over “De elektronische revolutie van Kraftwerk”, “David Bowie’s komst naar Berlijn” en “De Berlijnse trilogie”, “Kraftwerk, Bowie en de synthesizerpop”, “Politiek, muziek en de val van de Muur”, en “Berlijn, de stad van de techno”.
Leo Blokhuis (°1961) (foto) is een Nederlands journalist en specialist van popmuziek. Hij is grafisch ontwerper van beroep maar bovendien werkzaam als samensteller van diverse radioprogramma’s, presentator van televisieprogramma’s en schrijver van artikelen voor Revolver, Nieuwe Revu en Vara TV Magazine. Hij presenteerde voorheen wekelijks een radioprogramma op KX Radio. Op zondagavond maakt hij het radioprogramma Blokhuis (radioprogramma) tussen 20:00 en 22:00 uur op NPO Radio 2. Verder maakte hij tot 23 februari 2014 wekelijks met Mart Smeets het radioprogramma For the record op NPO Radio 2 en op NPO Radio 6 tot 6 december 2015 het soulprogramma Sweet Soul Music. Sinds 2002 maakt hij in oktober of november met Matthijs van Nieuwkerk het late-night-programma Nacht van de popmuziek en begin december Top 2000 à Go-Go, beide voor de NTR op NPO 3, die wordt uitgezonden vanaf Tweede Kerstdag tot en met Oudjaarsdag.
Leo Blokhuis Berlijn Muzikale Revolutie 224 bladz. geïllustreerd Uit. De Bezige Bij ISBN 9789403118413