In theorie had België een van de meest vrije filmkeuringssystemen ter wereld. In films voor volwassenen (16+) kon zowat alles. Enkel films die voor kinderen bedoeld waren, moesten gekeurd en geschikt bevonden worden. In de praktijk liep het weliswaar helemaal anders. Daniël Biltereyst schreef daar een magnifiek boek over.
Tot in de jaren 1990 werden hele scènes uit films geknipt, voor ze in de zalen kwamen. Distributeurs deden er immers alles aan om hun films ‘Kinderen Toegelaten’ te krijgen. Vanaf 1921 vroeg en kreeg de Belgische filmkeuringscommissie talloze verminkingen van films die nu vaak als klassiekers worden gezien. Bovendien werden films ook aangepast door andere instanties en wetten. Lange tijd was de Katholieke filmkeuring bijvoorbeeld een machtig instituut. Voor het eerst wordt de geschiedenis van die Verboden Beelden in kaart gebracht. Het resultaat is niet alleen een boeiend overzicht van wat Belgen niet te zien kregen, het is vooral een heerlijk leesbare schets van veranderende zeden en normen.
België was een paradijs voor cinefielen. Er waren talloze bioscopen. Het filmaanbod was overweldigend. Films kwamen uit alle windstreken, en ze waren ook te zien in parochiezalen, volkshuizen, scholen, filmclubs, in rokerige achterkamers van cafés. Films vertonen en verdelen was een lucratieve bezigheid. De overheid legde nauwelijks beperkingen op. Zo was België een van de weinige landen zonder verplichte filmcensuur. In de Belgische grondwet stond immers dat censuur nooit kon worden ingevoerd. Enkel voor kinderen onder 16 jaar golden beperkingen. Wie echter dieper graaft dan deze liberale façade, valt van de ene verbazing in de andere. Vrijheid was het devies, controle en beperkingen de regel.
“In het interbellum”, schrijft Daniël Biltereyst, “beoordeelde de commissie bijna zes op tien films die ze bekeek als min of meer problematisch, met alle gevolgen van dien. In 3500 langspeelfilms werd geknipt, soms zelfs meerdere scènes. Tussen 1948 en 1969 werd de schaar gezet in nog eens 4300 films. En niet alleen in gratuite flutfilms: een heleboel films die we vandaag als cultureel erfgoed of als klassiekers beschouwen, kwam, als gevolg van de ingrepen van de commissie, soms sterk verkort en beknot in de bioscoopzalen. De architect van de Belgische wet op de filmkeuring, was de socialistische voorman en minister van Justitie, Emile Vandervelde. In zijn boek gaat de auteur in op de argumenten die in België werden gebruikt om film aan banden te leggen.”
Na de Inleiding, “De sporen van de censor”, volgen “De wilde jaren van de cinema (1896-1920)” en “Veldslagen op en achter de schermen (1920-1939)”. Na een eerste Intermezzo, volgen “De lange oorlog om de cinema (1939-1948)” en “De schaduw van de vrijheid (1948-1974)”. Na een 2de Intermezzo, volgt ten slotte “De zwanenzang van La grande muette (1974-2020)”. Zeker lezen.
Daniël Biltereyst is professor Film- en Mediastudies aan de vakgroep Communicatiewetenschappen, Universiteit Gent. Hij is vakgroepvoorzitter en tevens directeur van het Centre for Cinema and Media Studies (CIMS). Hij was gastprofessor aan Université Paris II (Panthéon Assas), Copenhagen University en Brno Masaryk University. Zijn onderzoek richt zich op media en de publieke sfeer, in het bijzonder film en beeldcultuur als sites van controverse, publiek debat en morele (media)paniek. Hij is Series Editor van de Film and Television Studies boekenreeks (met Ph. Meers), auteur van verschillende boeken en editor van verscheidene readers, waaronder Explorations in New Cinema History (2011, Wiley-Blackwell, met R. Maltby en Ph. Meers) en Cinema, Audiences and Modernity (2012, Routledge, met R. Maltby en Ph. Meers). Hij publiceerde meer dan 200 artikels en hoofdstukken in nationale en internationale boeken en tijdschriften, waaronder Historical Journal of Film, Radio and Television, Media, Culture and Society, European Journal of Cultural Studies, European Journal of Communication, en Screen.
Daniël Biltereyst Verboden beelden, De verborgen geschiedenis van filmcensuur in België 264 bladz. geïllustreerd uitg. Houtekiet ISBN 9789089248664