Als Mozart fagotpartijen mocht toevoegen aan de strijkers in Händels ‘Messiah’, waarom zou Max Richter dan Vivaldi’s ‘Stagione’ niet mogen voorzien van een nieuw, eigentijds sonoor kleedje ? Want dat is wat hij gedaan heeft en wat we op deze heel, heel  bijzondere cd ontdekken. Ga vlug luisteren want u gelooft uw oren niet. De eigentijdse klank van Vivaldi. Magni- magnifiek !

In 2011 verscheen de …1000ste opname! van Vivaldi’s ‘Vier Jaargetijden’. De eerste opname dateert van 1939. ‘Recomposed’  is een reeks van het meer dan prestigieus Label Deutsche Grammophon, waarbij klassieke muziek wordt geherinterpreteerd door toonaangevende kunstenaars van de hedendaagse muziekscène. De betrokkenen waren tot nu toe de Finse multi-instrumentalist Jimi Tenor (‘deed’ het met verschillende componisten), het  baanbrekend  duo van de legendarische  producer uit Detroit Carl Craig, zijnde de Duitse dub techno meester Moritz von Oswald (‘deed’ het met Ravel & Moessorgski) en de veelgeprezen Duitse Hip Hop producer Matthias Arfmann (maakte een opvallende remix van oude opnamen van Karajan). En dan is er bvb. nog de Britse conceptueel kunstenaar en sampling tovenaar, Matthew Herbert, die het ‘deed’ met Mahlers 10de.

Die bewerkingen zijn alle gebaseerd op digitaal herwerkte opnamen van het rijk Deutsche Grammophon archief. Nu heeft Max Richter Vivaldi ’s meesterwerk  ‘in het heden’  gebracht.  Zijn versie kan nu geheel nieuwe luisteraars aantrekken maar laat tegelijkertijd ook, door zijn kennis van en respect voor het origineel, doorgewinterde liefhebbers van ‘klassieke muziek’ er  voldoende in vinden en uithalen opdat ook zij er optimaal kunnen van genieten. Niet uitstellen!

Behoud van geest

Richters bewerking wordt schitterend uitgevoerd door violist Daniel Hope (Richter componeerde ook voor violiste Hilary Hahn) en het Berlijnse Konzerthaus Chamber Orchestra. Dirigent is de jonge, meer dan talentvolle Nederlander André de Ridder (de eigen keuze van de componist voor dit project). Hij werd  gevormd  door (Sir) Colin Davis en werkte reeds met het Philharmonia Orchestra, Gorillaz, jazzmuzikant Uri Caine en het Ensemble musikFabrik. Over zijn werk voor de ‘Hercompositie’ serie van DGG, zegt Max Richter, “dat het de uitdaging was om een ​​nieuwe partituur, een experimentele hybride te creëren, die voortdurend verwijst naar  ‘Vivaldi’ maar ook ‘Richter’ is, met behoud van de geest van de oorspronkelijke versie.” En dat hij daar in geslaagd is, moge duidelijk zijn.

Max Richter

Max Richter (°1966, Engels maar Duits geboren) studeerde compositie en piano aan de Universiteit van Edinburgh, de Royal Academy of Music en bij Luciano Berio in Firenze . Na het afronden van zijn studie was Richter mede oprichter van het hedendaags (klassiek) ensemble ‘Piano Circus’. Hij bleef tien jaar bij de groep en voerde werken uit van Arvo Pärt, Brian Eno, Philip Glass, Julia Wolfe  en Steve Reich. Het ensemble bracht  bij Decca/Argo vijf bijzondere albums uit.

In 1996 werkte Richter als pianist mee met ‘Future Sound of London’/’Amorphous Androgynous’, op hun album ‘Dead Cities’. Richter droeg ook bij ​​tot hun albums ‘The Isness’ en ‘The Peppermint Boom-Seeds of Superconsciousness’ (‘A collection of psychedelic relics’). In 2000 zorgde  Richter ook met zijn ‘Strings’, samen met  Mercury Prize winnaar Roni Size voor de hip-hop sound van het album ‘In the Møde’. Bij Roni Size werd hij overigens vertrouwd met de gesyncopeerde ‘breakbeat’ van ‘drum ‘n’ bass’ dansmuziek. Fans zullen Roni wel kennen van hun bezoek aan Pinkpop en Rock Herk. Richter was in 2005 ook de producer van Vashti Bunyans album ‘Lookaftering’ (Vashti heet eigenlijk Jennifer) en in 2008 van het album ‘Rocking Horse’ van zangeres Kelli Ali.

In 2002 verscheen zijn eerste solowerk, ‘Memoryhouse’  met ‘electronic sounds’, ‘recordings’ en stemmen. Deze is later gebruikt als soundtrack van de  BBC documentaire, ‘Auschwitz – The Nazis And The Final Solution’ (2005). Sindsdien verschenen ‘The Blue Notebooks’ (2004), waarbij de bekende actrice Tilda Swinton (samen met George Clooney in ‘Michael Clayton’, weet u nog?),  Kafka voorleest, ‘Songs from Before’ (2006), ‘24 Postcards in Full Colour’ (2008), ‘Infra’ naar TS Eliots ‘The Waste Land’ (2010) en recentelijk dus ‘Recomposed by Max Richter: Vivaldi, The Four Seasons’ (2012).

Geïnspireerd door The Beatles en Bach, ‘The Clash’ en ‘Kraftwerk’, punk rock en ambient electronica, mengt Richter de onmetelijke schoonheid van Vivaldi’s barokmuziek met minimalisme en combineert hij klassieke orkestratie met moderne technologie. Het resultaat is verbluffend en het is verbluffend omdat het de résumé is van zijn muzikaal-instrumentale verworvenheden. Hij heeft trouwens ondertussen een monumentaal oeuvre bijeen gecomponeerd, bestaande uit concertmuziek, opera’s, balletten, video installaties, multiple film, theater en televisie partituren, en heeft reeds een reeks magistrale solo albums rond muziek, poëzie en  literatuur uitgebracht. Richter hervormde zijn favoriete stukjes uit Vivaldi’s ‘Seizoenen’ tot ‘nieuwe objecten’.

Vivaldi DNA

“Ik behield zo ongeveer 25 procent van de noten”, zegt hij, “maar er is Vivaldi DNA in alles. Ik hield de gebaren en vormen, de textuur en de dynamiek. Er zijn stukjes Vivaldi en er zijn stukjes van mijn  dagdromen over de oorspronkelijke muziek.” Richter gelooft sterk dat de componist het gewaardeerd zou hebben wat hij  gedaan heeft met zijn 300 jaar oude werk. “Vivaldi was zelf een soort rockster”, zegt Richter. “Een ongelooflijke violist met lang rood haar, die over een orkest van jonge vrouwen beschikte om zijn muziek te spelen en het  beleefde dat vrouwen flauw vielen op zijn concerten.” Zo één die vandaag zou spelen in het wit, gespannen pak van Freddie Mercury, weet u nog ? Maar dan, met en voor vrouwen… (voeg ik er zelf snood aan toe). “Componisten hebben altijd gerecycled en werk geleend van andere componisten. Vivaldi  deed dat zelf ook, dus ik denk”, vervolgt hij,  “dat Vivaldi  sympathie zou hebben gehad voor dit project.”

De  nieuwe, minimalistische esthetica van de jaren ‘60 (Reich, Glass), punk rock en Brian Eno’s uitvinding van ambient electronica in de jaren ’70, een  gedegen, formele, klassieke opleiding, het  experimentele van avant-garde, de  ‘cut-up methods’ van elektronische dansmuziek en de hedendaagse remix cultuur, hebben Max Richter gebracht tot waar hij nu staat. Experimentele muziek, Minimal music, Musique Concrète, Noise, Chillout, Psybient, Luigi Russolo, Musique Concrète, Satie, Charles Ives, Cage, Wendy Carlos, darkambient, ambient house, illbient en space music, shoegaze, post-rock, auditieve soundscapes, de extended techniek met elektronica van het via interne feedback moduleren van geluid, geen van deze hedendaagse muziekstijlen- en technieken,  hebben voor Max Richter nog geheimen. En waar nodig, maakt hij zijn muziek matig pikant door toevoeging van wat sonore kruiden samengesteld uit de bonte, geplette, mengeling van grunge, noise rock, punk,  indierock  en heavy metal.

Variaties als vorm van vandaag

Bewerkingen van bestaande composities geven misschien nog een beter en duidelijker sonoor beeld van de tijd waarin we leven, dan wel nieuwe composities. Eigenlijk zijn het de variaties als vorm van vandaag. Ik denk aan en vergelijk met Brahms/Händel – Richter/Vivaldi. In elk geval is het bewerken van bestaande muziek, sedert het expliciet citeren van thema’s uit klassieke muziek in eigentijdse muziek, niet meer weg te denken uit de hedendaagse muziek en uit de muziekgeschiedenis van de 2de helft van de 20ste eeuw. U beschouwt dat, als u het mij vraagt, best als een verrijking en een meerwaarde want naar de letter genomen is het ten slotte van alle tijden.

Richter kent Vivaldi’s  vier vioolconcerti uit zijn bundel ‘Il Cimento dell’armonia e dell’inventione’ zeer goed. Hij weet verdraaid goed wat hij (en vooral ook waar en hoe) met nieuw en oud materiaal kan aanvangen. Hier brengt Richter Vivaldi als ‘Psychedelic Chillout’, als ‘Ambient Psytrance’,  de New Age muziek voorbij. Vivaldi’s ‘Jaargetijden’ klinken hier als hedendaagse soundscapes, net zoals ze in Vivaldi’s tijd de verklanking was van (zelf geschreven?) sonnetten over Toscaanse landschappen. Max Richter is een kind van het house, techno en trance tijdperk. Maar, hij is een componist, multi instrumentalist, sampler en remixer die bewust vanuit zijn kennis van het aanbod van zijn eigen tijd, de sonore verworvenheden van het verleden, nieuw leven in blaast. Door zijn eigen verfijnde ‘Harmonie en Inventie’ biedt hij zijn generatiegenoten en hun kinderen een bont, kleurrijk palet aan klank aan, waaruit men naar hartenlust kan putten om een beter mens te worden. Prachtig!

RECOMPOSED BY MAX RICHTER ANTONIO VIVALDI The Four Seasons incl. Shadows Daniel Hope Konzerthaus Kammerorchester Berlin André de Ridder cd Deutsche Grammophon 0289 479 2777 8