Rainer Zipperling (gamba), Saskia Coolen (blokfluit) en de nieuw aangestelde muziekdirecteur van de Nederlandse Bach Society Shunske Sato (viool), besloten om 3 cd’s te wijden aan alle solo’s Fantasia’s die Telemann componeerde voor hun instrumenten. Hun solo uitvoeringen worden gevolgd door een Trio Sonate uit zijn “Essercizii musici” met de drie musici samen.

Telemann stond in Hamburg volledig zelf in voor zijn levensonderhoud. Hij verkocht zelf de tickets voor zijn concerten en gaf zijn composities uit d.m.v. een door hemzelf, speciaal daarvoor opgerichte uitgeverij. Hij bood vervolgens zijn werken aan, aan klanten in Amsterdam, Londen en Parijs. Partijen en partituren werden dan rechtstreeks bij hem besteld. Hij bood 20% korting aan abonnees op de fantasia’s. Telemann publiceerde vier collecties van muziek voor niet-begeleide instrumenten, twaalf Fantasia’s voor viola da gamba (1735), twaalf fantasia’s voor solofluit (1732/33), twaalf fantasia’s voor solo viool (1735) en zesendertig stukken voor klavecimbel (1732-33).In 1735 plaatste hij advertenties in diverse lokale kranten en bood zijn nieuwe compositie aan, “12 Fantasieën voor viool zonder bas, waarvan zes voorzien van fuga’s en zes in de galante (Italiaanse) stijl”. In dat jaar componeerde Telemann Fantasieën voor zowel solo traverso, solo viool als voor solo viola da gamba. De partituren van Telemanns Fantasieën werden in Osnabrück ontdekt. Dat archief herbergde nl. alle werken die Telemann in 1735 uitgaf.

Telemanns 12 Fantasia’s voor Solo fluit, TWV 40: 2-13, werden in 1732-33 in Hamburg gepubliceerd, met de oorspronkelijke, ongedateerde titelpagina “Fantasie per il Violino, Senza Basso”. Telemanns fantasia’s voor fluit solo zijn in het hele barokrepertoire uniek omdat ze bewegingen bevatten die onmogelijk op fluit te spelen zijn, fuga’s (fantasia 2, 6 en 8-11), een Franse ouverture (fantasia 7) en een passacaglia (fantasia 5). Het enige manuscript in de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium van Brussel, heet “Fantasie per il violino senza basso”. Hoewel de beperkte tessituur en de schrijfstijl, bv. het ontbreken van dubbelsnaren en akkoorden, verwijzen naar een partituur voor traverso, is het meer dan waarschijnlijk dat bepaalde fantasia’s zowel op fluit, blokfluit als op viool werden gespeeld.

Het toonaardenschema van de viool Fantasia’s volgt niet het schema van de twaalf fluitfantasieën, hoewel er enkele structurele gelijkenissen zijn. De eerste beweging van Fantasia 7 bv. verwijst subtiel naar de opening van de eerste fluitfantasia, wat aangeeft dat Telemann mogelijks dit werk als twee groepen van 6 fantasia’s heeft opgevat. Hij omschreef de compositie immers als “12 fantasia’s waarvan 6 fugatisch, verwijzend naar de contrapuntische stijl van deze zes fantasia’s, en de zes andere als Galanterieën.

Telemanns vioolfantasia’s vertonen niet enkel op compositorisch vlak, melodisch meesterschap, maar getuigen ook van zijn kennis om idiomatisch voor viool te componeren. Telemann was immers zelf violist. Veel van de muziek was beïnvloed door Italiaanse sonaten en concerti, maar de typische eigenschap van Duitse solo vioolmuziek om  polyfoon te componeren, was nog steeds aanwezig. De fantasia’s 2, 3, 5, 6 en 10 bevatten immers fuga’s en dubbel snarig spel.

De recente ontdekking van Telemanns Fantasia’s voor viola da gamba solo heeft veel musici geïnspireerd om deze meesterwerken te bestuderen en uit te voeren. Telemanns twaalf Fantasia’s voor Viola da Gamba Solo, TWV 40: 26-37, werden uitgegeven, onder de naam “Fantasia’s pour la Basse de Violle”. De fantasia’s voor gamba werden als verloren beschouwd tot door de Franse musicoloog François-Pierre Goy, in 2015, een originele afdruk werd gevonden in het Staatsarchief van Nedersaksen in Osnabrück. In het archief uit 1735 bevond zich een volledige kopie van de door Telemann gedrukte muziek in de privécollectie van Schloss Ledenburg in Bissendorf nabij Osnabrück. Ze werden in 2016 gepubliceerd door Editie Güntersberg en werden dan voor het eerst in hetzelfde jaar door Thomas Fritzsch, als musicoloog verbonden aan de universiteit van Leipzig, in de abdijkerk van Zscheiplitz (Sachsen-Anhalt) opgenomen en tijdens de Magdeburger Telemann-Festtage uitgevoerd.

Gecomponeerd op een moment dat het instrument niet meer modieus was, moest Telemann met veel verbeelding componeren om kopers aan te trekken. Telemann bedacht gebroken akkoorden, unisono en contrapunt, passagewerk en zelfs wat pizzicato, en combineerde de oude fugatische barokstijl met de eigentijdse, nieuwe galante stijl. De fantasia’s zijn na hun herontdekking ondertussen op veel plaatsen uitgevoerd, vooral nu in 2017, 250 jaar na het overlijden van de componist. Een heel belangrijke uitgave met 3 intieme maar fascinerende cd’s, heerlijk mooie muziek, schitterend gespeeld. Warm aanbevolen.

Georg Philipp Telemann The Solo Fantasia’s Saskia Coolen Shunske Sato Rainer Zipperling 3 cd Globe GLO 5267