Yves Knockaert geeft in zijn boek deskundige antwoorden op de vragen die de muziekliefhebber zich het meeste stelt. Mag Bach op piano? Waarom speelt iemand een stuk sneller dan een ander? Wat doet een dirigent eigenlijk en kan het ook zonder? Waar haalt een componist zijn inspiratie? Kun je nog origineel zijn? Wat is abstracte muziek?
Dit is geen theorieboek en ook geen didactisch leerboek. Het is een leesboek over de wereld van musici, componisten, uitvoerders en vooral luisteraars. Elk onderwerp krijgt een hoofdstuk dat afzonderlijk gelezen kan worden. “De luisteraar” is geschreven voor wie klassieke muziek wil leren kennen en voor wie graag klassiek hoort en nog meer te weten wil komen. Ook een ervaren luisteraar kan hiermee zijn horizon verruimen. Andere topics die in dit boek aan bod komen zijn onder meer religie en kosmos, getal en wiskunde, en taal en emotie. Aan de hand van het luisteren zelf verklaart Yves Knockaert ook muzikale begrippen zoals eenstemmigheid en meerstemmigheid, modaliteit en tonaliteit, en harmonie en polyfonie.
“Ik schreef dit boek voor iedereen die interesse heeft in ‘klassieke muziek anders beleven’, zoals de ondertitel zegt”, schrijft knockaert. “Voor iedereen die zich niet meer schuldig moet voelen omdat hij geen muziektheorie kent, voor iedereen die mag genieten zonder voorkennis. Ik heb de typische muziekterminologie niet vermeden, die staat uitgelegd in het register. Ik heb een poging ondernomen om muziektheoretische begrippen op een eenvoudige en verstaanbare manier uit te leggen. Een open houding, nieuwsgierigheid en verwondering zijn het belangrijkst. Theorie is lang niet alles, weten en begrijpen helpen misschien wel, maar emotie, muziek ervaren en beleven blijven op de eerste plaats”.
“Vandaar”, zo vervolgt hij, “is het ook mijn keuze om ervaringskennis voorop te stellen, veel meer dan uiteenzettingen over theorie. Ik probeer te zoeken naar het minimum dat noodzakelijk is om te kunnen doordringen tot een compositie. Dat minimum garandeert een absolute beperking in theoretische uitleg om een maximale ervaring mogelijk te maken voor de lezer/luisteraar. Ik probeer ook door te dringen tot de muziek, en de context en alles errond als hefboom te gebruiken om de muziek te doorgronden, en zeker niet als excuus om zomaar iets over een muziekstuk te vertellen. Een poging om tot de essentie van de muziek te komen.”
Yves knockaert opent zijn boek met de vragen, is opera oubollig, heeft het concert codes, krijgt het publiek wat het wil en is perskritiek geloofwaardig, kan het zonder dirigent en wat doet de dirigent? Hierna vraagt hij zich af wat authenticiteit is, of Bach op piano mag, en maakt hij bedenkingen over interpretatie, tempo en origineel of niet?, en vraagt hij zich af of veel muziek verloren is gegaan, wat programmamuziek is, of muziek abstract kan zijn, en waar componisten hun inspiratie vinden ? Hij vervolgt met is muziek opgebouwd als taal? Moet de luisteraar de vorm kennen? Is herhaling noodzakelijk? Improvisatie: zonder partituur? Hoort eenstemmigheid alleen bij oude muziek? en is muziek bijna altijd meerstemmig? 
In de daarop volgende hoofdstukken behandelt hij modus, een toonaard: majeur of mineur? Wat betekent stemvoering?, harmonie: consonant of dissonant akkoord?, polyfonie? En de fuga als het hoogtepunt van de polyfonie? Zijn laatste hoofdstukken zijn gewijd aan de vraag of elk geluid muziek is, of er religieuze muziek bestaat, op welke leeftijd schrijven componisten hun beste muziek, en of muziek de kosmos kan weerspiegelen? Ten slotte vraagt hij zich af of muziek vol symboliek zit, is muziek wiskunde, en muziek is toch pure emotie? Het handig termen- en namenregister vervolledigen dit zeer uitnodigend, verruimend en verrijkend boek. Moedig. Bravo. Warm aanbevolen.
Yves Knockaert (°1954) bekroonde zijn hogere studies Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde met optie Musicologie aan de Rijksuniversiteit in Gent waar hij in 1976 afstudeerde, met de licentiaatsverhandeling ‘Aspecten van de hedendaagse vocale muziek in werken van Berio, Kagel en Nono’. Gelijklopend met zijn studie Musicologie volgde hij notenleer en harmonie aan het Koninklijk Conservatorium van Gent waarvoor hij Eerste Prijzen behaalde in respectievelijk 1972 en 1978. In 1980 behaalde Knockaert de Tweede Prijs Contrapunt aan het Koninklijk Conservatorium van Brussel. Hij was onderzoeker en docent muziekgeschiedenis, muziekfilosofie en nieuwe muziek aan LUCA School of Arts, Campus Leuven (Lemmensinstituut) en publiceerde biografieën over Mozart en Schubert, werkte mee aan boeken en tijdschriften en aan Klara en voorheen Radio 3.
Yves Knockaert De luisteraar, klassieke muziek anders beleven 227 bladz. uitg. Pelckmans EAN 9789463105521
Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.
Michel Dutrieue.
