Hitler ging nooit alleen op stap. Altijd moest iemand hem begeleiden. Zijn politiek leven en zijn privéleven waren onlosmakelijk met elkaar verbonden. Historica Heike Görtemaker vond in de omvangrijke correspondentie van Rudolf Hess, Hitlers privésecretaris en plaatsvervanger, een zeldzame inkijk in de persoonlijke contacten van Hitler.
Deze brieven en vele andere, deels onbekende documenten laten zien dat de mythe van de eenzame, sociaal gestoorde Führer en zijn blind gehoorzamende volgelingen pure fictie is. In zijn hofhouding waren feesten, vleierij en intriges aan de orde van de dag. Maar wie behoorden er tot Hitlers vertrouwelingen? En wat was hun rol in het grote machtsspel? Hitlers hofhouding vormde zich in München tijdens zijn entree in de ‘hogere kringen’. Van pianofabrikant Bechstein leerde hij tafelmanieren, bij Siegfried en Winifred Wagner in Bayreuth maakte hij kennis met ‘arische’ muziek en ‘Nibelungen-trouw’. Maar de kring van vertrouwelingen beleefde door zwartmakerij, jaloezie en zelfs moord vele wissels en kende, tot spijt van Eva Braun, ook excentrieke bewonderaars zoals de Engelse miljonairsdochter Unity Mitford. Na de oorlog werd het gezelschap, kleiner. Maar, opvallend genoeg vormde zich ook na de Untergang, nog decennia lang een hechte kring. Erger nog, Hitlers hofhouding rechtvaardigde zijn ‘heldhaftige oorlog tegen het Joods bolsjewisme’ en vocht voor de vrijlating van Hess en Hitlers rijksbouwmeester, Albert Speer.
Hitler was geen eenzame, afstandelijke dictator. Sinds zijn opkomst bij de NSDAP heeft hij een trouwe kring om zich heen verzameld, die na de nationaalsocialistische overname het karakter van een echt hofleven kreeg. Hier werd gevierd, gevleid en geïntrigeerd. Wie behoorden tot de binnenste cirkel rond Hitler? Welke functie vervulde dit hof? En hoe beïnvloedde het het beeld van de geschiedenis na 1945? Aan de hand van voorheen onbekende bronnen verkent Heike Görtemaker Hitlers privé-omgeving en laat hij zien hoe zijn kring hem maakte tot wie hij was, een briljante deconstructie van de Führer-mythe. Zijn binnenste kring, de Berghof gemeenschap, was zijn privé-retraite. Maar het hof met zijn indrukwekkende, luxueuze esthetiek, was meer dan dat, het gaf Hitler de steun die hij nodig had om de rol van de “Führer” überhaupt te kunnen vervullen. Het produceerde vertrouwelingen die Hitler politiek kon gebruiken en het vertegenwoordigde een beëdigde, ideologische gemeenschap, waarvan de laagste gemene deler, antisemitisme was.
In het Eerste deel, “De kring rondom Hitler”, bespreekt de auteur in het eerste hoofdstuk, “Ondergang en vlucht”, bij wijze van inleiding en situering, de bunker van de Reichskanzlei, de Berghof als toevluchtsoord en het einde in Berlijn. In het 2de hoofdstuk, “De vorming van de kring”, gaat het dan over de Münchense kliek, Ernst Röhm, Hermann Esser en Dietrich Eckart, Alfred Rosenberg, Hermann Göring en Wilhelm Brückner, Mussolini, Ernst Hanfstaengl en Heinrich Hoffmann. Dit hoofdstuk eindigt met – Bayreuth – Putsch – Landsberg, heroriëntatie en de heroprichting van de NSDAP en Joseph Goebbels. In het daarop volgend hoofdstuk leest u over de machtsovername, Geli Raubal (foto): romance tussen nicht en oom, Otto Dietrich – Magda Goebbels, het super verkiezingsjaar 1932, de ontgoocheling na de ‘machtsgreep’ en de bloedige zomer van 1934, de ontsnapping van Lüdecke, executies en pogingen tot rechtvaardiging.
In de opnieuw 3 uitgebreide hoofdstukken van het Tweede deel, In de Führer-zone”, “Getuigen en overtuigden” en “De kring tijdens de oorlog”, ontmoet u o.a. de Berghof gemeenschap, Martin en Gerda Bormann, Eva Braun, de geheime geliefde, Hitler en Hoffmann: familiale verbondenheid, Albert en Margarete Speer, en Karl en Anni Brandt. Getuigen en overtuigden. Dit tweede deel eindigt met “De kring tijdens de oorlog”, een hoofdstuk over etnische herindeling (“Völkische Landereinigung”) en het vermoorden van gehandicapten, eerste overwinningen en oorlogsbuien, de “Wolfsschanze” en de laatste bijeenkomst op de Berghof, eerste twijfel aan de eindzege – totale oorlog en angst voor Hitler.
In het derde deel, “De kring zonder Führer”, heeft ze het ten slotte nog in 2 hoofdstukken, “Confrontatie met de overwinnaars” en “Strafvervolging en integratie”, over de geallieerde geheime diensten, de Hitler dossiers, Chaos op de Berghof en de eerste verhoren, strijd tegen het “overwinnaarsrecht”, de denazificatierechtbank, vrijspraak in herzieningsprocedures, herinneringsliteratuur en historische interpretatie.
Heike Görtemaker doet in dit boek baanbrekend werk, ze ontsluit tal van voorheen onbekende bronnen, stelt nieuwe vragen over het oud materiaal en doet voor het eerst ook onderzoek naar de “kring zonder leider”, de netwerken van de binnenste kring na 1945. Heike Görtemaker presenteert met “Hitlers hofhouding” opnieuw een uiterst boeiende en door veel nieuwe bronnen sterk onderbouwde studie die het beeld van het nazitijdperk en zijn Führer grondig verandert en nuanceert. “Hitlers Hofstaat Der innere Kreis im Dritten Reich und danach” werd vertaald door Jeske Nelissen en Marianne Palm. Een monument!
De Duitse historicus. Heike B. Görtemaker (°1964) studeerde geschiedenis, economie en Duits aan de Vrije Universiteit van Berlijn en aan de Indiana University in Bloomington. In 2004 promoveerde ze aan de Vrije Universiteit van Berlijn met haar werk over Margret Boveri, journalistiek en politiek in het transformatieproces van de nazidictatuur naar de Bondsrepubliek. Eerder schreef ze “Ein deutsches Leben. Die Geschichte der Margret Boveri”, 1900–1975. (Beck, München 2005), en “Eva Braun. Leben mit Hitler”. (Beck, München 2010).
Heike B. Görtemaker Hitlers hofhouding, De intieme kring tijdens het Derde Rijk en daarna 591 bladz. geïllustreerd uitg. Cossee EAN 9789059368958