De ‘Serenissima Repubblica di Genova’ versloeg in 1284 eerst Pisa en wanneer ze handel dreef in de Zwarte Zee, versloeg het in 1298 ook nog eens Venetië. ‘La Superba’ werd ‘La Dominante dei mari’, ‘La Repubblica dei magnifici’. In dat jaar keerde Marco Polo net terug uit het Verre oosten en belandde omdat hij Venetiaan was, prompt in de gevangenis. Daar dicteerde hij om de tijd te doden zijn reiservaringen aan zijn medegevangene Rustichello uit Pisa. Kyriakos Kalaitzidis heeft dit verslag nu voorzien van muziek. Heel, heel bijzonder.
Marco Polo (1254-1324) was zo ver we weten, de eerste westerling die naar China reisde en zijn ervaringen noteerde in een dagboek. Hij verliet zijn geboortestad Venetië op 17-jarige leeftijd met zijn vader Niccolò en oom Mafféo, reisde van 1271 tot 1295 door het oosten naar China en keerde pas 24 jaar later terug. Hij bracht een onvoorstelbaar exotische rijkdom aan kennis en schatten mee. Zo verzamelde hij bv. in dienst van de Mongoolse Koeblai Khan, unieke informatie over Azië. Marco Polo, zelf een rijk koopman, reisde nooit meer naar het Oosten. In plaats daarvan beschreef hij zijn reizen in ‘Il Milione’ (‘De wonderen van de Oriënt’).
Het idee dat Marco Polo veel verschillende soorten muziek moet gehoord hebben tijdens zijn reizen was de basis van deze cd. Het project werd bedacht door Kyriakos Kalaitzidis die de muziek heeft gearrangeerd en gedeeltelijk ook zelf heeft gecomponeerd. Hij leidt de spelers van En Chordais & Ensemble Constantinopel, een groep gewijd aan Byzantijnse folk en concertmuziek, en op verschillende tracks worden ze vergezeld door Maria Farantouri (bv. op de prachtige Track 12), de wereldberoemde Griekse zangeres en activiste die we ons zeker nog herinneren door haar Mauthausen-protestliederen van Mikis Theodorakis.
Als virtuoos oed speler, artistiek leider, oprichter van de culturele organisatie en haar muziekensemble ‘En Chordais’ en doctor in de Byzantijnse musicologie heeft Kyriakos Kalaitzidis deze groep van toegewijde medewerkers verzameld met inbegrip dus van het Constantinopel ensemble en de beroemde Griekse zangeres Maria Farantouri. En dit om met hen het muzikaal verhaal te vertellen als een soort sonore documentaire van één van de bepalende perioden van de menselijke geschiedenis. Het is een sonore evocatie geworden van het verslag van de epische reis van Marco Polo en de landen (Perzië, China en Indië) die hij bereisde.
“In Xanadu did Kubla Khan a stately pleasure-dome decree where Alph the sacred river ran through caverns measureless to man down to a sunless sea.” (Samuel Taylor Coleridge)
Elk van de 14 tracks (met o.a. het bekende ‘Lamento di Tristano’) volgt een traject van de reis waardoor de ene akoestische geur van deze honingzoete specerijenroute op de andere volgt. En tijdens lange afstanden openbaren zich ondertussen de lessen die de mensheid uit tijd en geschiedenis kan trekken.
De muziekstijlen vertegenwoordigd op de cd geven een sonoor beeld van de culturele route van Venetië naar Xanadu/Shangdu, waar zich de zomerresidentie bevond van Koeblai Khan. Klinkt een bepaalde compositie eerder Chinees, wordt die gevolgd door een andere die eerder Byzantijns klinkt. En zo langs vreemde klanken keert Marco Polo terug naar huis, naar Venetië. Stijl en timbre spelen een grote rol in hoe de stemming van nummer tot nummer verrassend verandert. Westerse instrumenten als de blokfluit, viool en viola da gamba, en in Kalaitzidis’ eigen composities ook de piano, worden gemengd met tokkel- en slaginstrumenten als de oed, pipa, qanûn, Perzische setar en tombak en bendir.
Het bijhorend cd boekje met de teksten bevat trouwens schitterende kleurenfoto’s van de spelers, elk met zijn of haar belangrijkste instrument, om het de luisteraar makkelijker maken, beeld aan geluid te koppelen. Die geluiden en klanken zijn divers, fris en heerlijk. Ze variëren van één enkele oed tot het volledig ensemble van acht gedreven spelers. Hier is de term wereldmuziek op haar plaats. Luister meteen naar track 10 want daarop zingt Amartuvshin Baasandorj, begeleid door tombak en bendir, met zijn keelstem, een traditioneel Mongools lied… U weet niet wat u hoort. De sfeer die deze cd oproept, houdt u niet voor mogelijk. Ze bevat de combinatie van etnisch musicologisch onderzoek, wereldmuziek, middeleeuwse, Arabische/Perzische volksmuziek en eigentijdse muziek. Ze bevat muziek die aansluit bij speelwijzen van 800 jaar geleden, van beeldschone mensen in regio’s waar de geuren en kleuren van specerijen voortdurend weer andere oproepen omdat de zon, die onmetelijke, onbevattelijke en eindeloze levensbron, er letterlijk dan, nooit ondergaat. Een magnifieke cd. Bravo.
The musical voyages of Marco Polo Kyriakos Kalaitzidis En Chordais & Ensemble Constantinople Maria Farantouri cd Harmonia P – Z World Village WV