Deze nieuwe cd van de pianiste, Olena Kushpler, is gewijd aan pianowerken van de Moravische componist, Leoš Janácek. De cd bevat o.a. 3 van zijn bekendste solo-pianowerken, gekenmerkt door diepe melancholie en passie. Ze manifesteren Janáceks rijke, innerlijke wereld, gevat in een tijdloze, muzikale taal, beïnvloed door Slavisch-Moravische volksmuziek. Olena Kushpler koos voor “In the Mists”, “On an Overgrown Path”, “Intimate Sketches”, “A Recollection”. Heel bijzonder. 
Voor hij zich volledig ging wijden aan het componeren, dacht de jonge Leoš Janáček (1854-1928) (foto) aan een carrière als virtuoze pianist. Hij was goed vertrouwd met het instrument, waarmee hij zijn diepste emoties en gevoelens deelde, en componeerde zijn eerste opus, Thema con variazioni, op 26-jarige leeftijd, toen hij nog studeerde aan het Conservatorium van Leipzig. Het miniatuurstuk, “A Recollection”, uit 1928, was daarentegen één van zijn laatste werken. Janáček componeerde zijn drie essentiële pianowerken, “1.X. 1905”, “On a Overgrown Path” en “In the Mists”, tussen 1900 en 1912, in een moeilijke fase van zijn leven. Ze zijn wellicht de meest persoonlijke en meest intieme stukken die hij schreef. Janáček liet zich o.a. inspireren door de klank van het cimbalom, een instrument dat hij vaak hoorde bij het verzamelen van volksliederen in Moravië.
Janáček was een goede pianist, maar werd geen virtuoos. Zijn piano oeuvre, een tiental composities, beperkte zich grotendeels tot miniaturen waarvan de antecedenten te vinden waren bij Schumann en Dvorak. Op zich verminderde dit op geen enkele manier de expressieve kwaliteit en de densiteit. “Op een met gras begroeide weg”, de Sonate “1 oktober 1905”, en de vier stukken “In de nevel”, zijn van een onbetwistbare originaliteit.
De hier opgenomen composities zijn van een onbetwistbare originaliteit. Op de cd staan “Po zarostlém chodníčku” (“Auf verwachsenem Pfade”/”On an Overgrown Path”) (1901-1911) (oorspronkelijk, gedeeltelijk voor harmonium gecomponeerd), (Boeken 1 (10) en 2 (5)) (1901–1911), “V mlhách” (“In the Mists”/”Im Nebel”/”Dans les brumes”) (1912), en “Intimate Sketches”. De 4-delige pianocyclus, “In the Mists”/”Im Nebel” (“V mlhách”), was de laatste van zijn meer substantiële pianowerken. Hij componeerde ze in 1912, in een periode waarin zijn opera’s nog steeds werden afgewezen door de Praagse operahuizen. Alle vier de delen van de cyclus zijn grotendeels geschreven in “mistige” toonaarden met vijf of zes bémols en frequente veranderingen van metrum. De première vond plaats in december 1913, door Marie Dvořáková (1887-1953) op een concert, georganiseerd door de koorvereniging “Moravan” in Kroměříž. Op 24 januari 1914 had de cyclus zijn eerste openbare uitvoering tijdens het derde concert van de orgelschool in Brno door dezelfde pianiste, die lerares was aan de school.
De “Intimate Sketches” (“Intimní skici”), een verzameling pianominiaturen, werden pas in 1994, 66 jaar na het overlijden van Janácek, gepubliceerd. De 12 heel korte stukjes, werden verzameld uit manuscripten en kortstondige publicaties, met name in het Volksnieuws (Lidové noviny). De nrs. 5, 6, 7 en 8, komen uit het “Album voor Kamila Stösslová” (“Památník pro Kamilu Stösslovou”) (foto’s) uit 1927-1928. 
Bepaalde stukjes werden reeds gecomponeerd in 1877 (Rondo), 1887 (“In memoriam”), 1896 (“My Olga”) (Olga was zijn jong overleden dochter) (foto) en “Narodil se Kristus Pán” (“Lord Jesus is Born”) (1909). De andere werden gecomponeerd tussen 1920 en 1928. Naast de stukjes van Intimate Sketches, componeerde Leoš Janáček, in 1888-1889, nog 10 andere miniaturen, genaamd “Moravische Dansen” (“Moravské tance”).
“Reeds in mijn jeugd”, vertelt Olena Kushpler, “was ik gefascineerd door de muziek van Leoš Janáček, in de eerste plaats door zijn vocale muziek, vooral zijn opera “Jenůfa”, die een onverbloemde volkstoon en radicale authenticiteit op een hoogontwikkelde manier in kunstmuziek veranderde. Pas later ontdekte ik zijn pianowerken en begreep ik plotseling zijn esthetiek. Leoš Janáček wilde muziek van de waarheid schrijven. Pure virtuositeit was hem vreemd. Het werd mij duidelijk hoe de Boheemse meester zijn positie als componist vond in de partijtwist van de 19de eeuw, tussen de formele esthetiek die zich in de slagzin van de Weense paus der critici Eduard Hanslick, concentreerde op muziek als “tonaal bewegende vorm”, en de inhoudelijke esthetiek van Berlioz, Schumann, Wagner en Bruckner, die zelfs poëzie en filosofie in muziek omzetten. Bij Janáček voelt men hoe elke frase een diep gevoelde expressie was, hoe persoonlijk hij gevoelens, hoop en teleurstellingen in zijn muziek weergaf”.
De Oekraïense pianiste, Olena Kushpler (foto), de zus van de mezzosopraan, Zoryana Kushpler (samen op de foto), studeerde eerst aan de Universiteit voor Muziek en Theater in Lviv bij Josef Jermin voor ze haar studie in Hamburg afrondde bij Volker Banfield en Evgeni Koroliov. Daarna ontving ze artistieke suggesties van Wolfram Rieger en Norman Shetler, en tijdens haar postdoctorale studie kamermuziek aan de muziekuniversiteit van Keulen, van het Alban Berg Quartet. Ze is winnares van de “Berenberg Kulturpreis” en “Ritter-Preis der Oskar und Vera Ritter-Stiftung” in Duitsland, speelde o.a. in Italië, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, Polen, Japan, en nam deel aan bekende, Duitse festivals als het “Schleswig-Holstein Musik Festival”, de “Festspiele Mecklenburg-Vorpommern”, de “Musikfestspiele Saar”, en het “ARD-Musikfest”. Olena Kushpler heeft ook opnamen gemaakt voor de Duitse radio en televisie en heeft op het label ‘Capriccio’, o.a. samen met haar zus, verschillende cd’s uitgebracht, o.a. “Canciones Espanolas” (foto).
Olena Kushpler Janácek Piano works cd Avi 8553084