In “De grenzeloze rivier” neemt Mathijs Deen, net als in zijn veelgeprezen boeken “De Wadden” en “Over oude wegen”, u mee in zijn unieke wereld van het fascinerend schemergebied tussen feit en fictie, wetenschap en verbeelding.“Der Edelwein am Rhein Muß aller König sein”. De beeldschone Rijn ontspringt in Graubünden, in de Zwitserse Alpen, waar twee bronrivieren, de Voor-Rijn en de Achter-Rijn, ontspringen. Ze is met haar 1233! kilometer een van de langste rivieren van Europa. Deze slagader van de Duitse cultuur bestaat uit de Bovenloop, de Middenrijn en de Benedenloop, heeft zijrivieren in Zwitserland, Frankrijk, Duitsland Nederland, en heeft daarenboven nog eens vertakkingen in Nederland. Ze bevat binnenvaart langs pittoreske steden en dorpen, Lek, Nieuwe Maas of Nieuwe Waterweg, Boven-Merwede – Beneden-Merwede – Nieuwe Merwede of Oude Maas, de IJssel, Kromme Rijn en Oude Rijn, en sluizen. De Rijn telt in totaal twaalf schutsluizen voor de scheepvaart met daarbij behorende stuwen en waterkrachtcentrales. De sluizen van Augst en Birsfelden liggen in Zwitserland, de overige liggen alle in lateraalkanalen op Frans gebied. De achtergrond hiervan is dat Frankrijk op grond van internationale verdragen het recht heeft de waterloop van de Rijn te verplaatsen en de waterkracht te benutten. Het grootste kanaal is het Grand Canal d’Alsace, van Kembs tot Vogelgrun. Hierdoor stroomt bij normale waterstand een groot deel van het Rijnwater. De sluizen liggen allemaal in de bovenloop van het bevaarbaar deel van de rivier.

“Im Rhein, im schönen Strome,

Da spiegelt sich in den Welln,

Mit seinem großen Dome,

Das große, heilige Köln.

Im Dom da steht ein Bildnis,

Auf goldenem Leder gemalt;

In meines Lebens Wildnis

Hats freundlich hineingestrahlt.

Es schweben Blumen und Englein

Um unsre liebe Frau;

Die Augen, die Lippen, die Wänglein,

Die gleichen der Liebsten genau.” (Heine)Tussen Bazel en Breisach am Rhein is de rivier niet bevaarbaar, maar ten westen van de Rijn, op Frans grondgebied, is het Grand Canal d’Alsace (de “nieuwe Rijn”) parallel aan de Rijn (de “oude Rijn”) gegraven. Het deel tussen Bingen en Bonn heet de Mittelrhein (Midden-Rijn). Vanaf de samenvloeiing met de Sieg bij Bonn, wanneer de Noord-Duitse Laagvlakte bereikt is, wordt het deel van de rivier tot aan de Nederlandse grens, Niederrhein genoemd. Deze ligt geheel in Noordrijn-Westfalen en stroomt aanvankelijk door een dichtbevolkt stedelijk gebied en vanaf Wesel door een landelijke regio. In Keulen voeren dan wel negen bruggen over de Rijn…Bij Spijk, een dorp in de gemeente Zevenaar in de Nederlandse provincie Gelderland, passeert de Rijn gedeeltelijk de Nederlandse grens en bij Millingen volledig de Nederlandse grens en begint de delta. Tussen Spijk en Millingen aan de Rijn, ligt de grens tussen Duitsland en Nederland, feitelijk in het midden van de rivier. Daarna vertakt de rivier regelmatig.Maar, ‘Stel dat die rivier een personage is, dan heeft hij ook een geboorte en een dood. Vertel me hoe hij is ontstaan.’ Die vraag stelde Mathijs Deen op een zonnige septemberdag aan zijn tafelgenoot, een geoloog. Het antwoord dat volgde was het begin van een reis die de lezer meevoert van een tijd ver voor we spraken van een Europees continent, naar de dagen van nu, waarin schippers de rivier de Rijn nog altijd als een levend wezen zien, een persoon. Via de machtige nijlpaarden die miljoenen jaren geleden aan de oevers graasden, naar de vermoeide zalm die zijn habitat langzaam veranderen zag, van het oermeisje van Steinheim tot de Romeinse generaal, Corbulo, de jonge Goethe, en de Noordzeevisser, Kommer Tanis, Deen vertelt hun verhalen, waarin de Rijn altijd aanwezig is, soms als hoofdpersonage, soms als figurant. Hij laat zien hoe de rivier sinds het begin der tijden verbindt en verdeelt, schrik aanjaagt, troost, draagt en verzwelgt. Een bijzonder mooi en inspirerend boek. Zeker lezen!

“Kühle auf dem schönen Rheine,

Fuhren wir vereinte Brüder,

Tranken von dem goldnen Weine,

Singend gute deutsche Lieder.

Was uns dort erfüllt die Brust,

Sollen wir halten,

Niemals erkalten,

Und vollbringen treu mit Lust!

Und so wollen wir uns teilen,

Eines Fels verschiedne Quellen,

Bleiben so auf hundert Meilen

Ewig redliche Gesellen!” (Eichendorff)Mathijs Deen (°1962) is schrijver en radiomaker. Zijn verhalenbundel “Brutus heeft honger”, werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs. In 2013 publiceerde hij het alom geprezen “De Wadden”, waarvan ruim 30.000 exemplaren zijn verkocht. In 2018 verscheen “Over oude wegen”, dat zeer lovend werd ontvangen en dat, net als zijn roman “Onder de mensen”, ook in Duitse vertaling werd uitgebracht. Deens laatste boek, “Het lichtschip”, is daarenboven genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs 2021.Mathijs Deen De grenzeloze rivier Verhalen uit het rijk van de Rijn 336 bladz. uitg. Thomas Rap ISBN 978 94 004 0800 5