Gedurende ongeveer duizend jaar, van 700 tot 1797, speelde de stad Venetië een vooraanstaande rol in de Middellandse Zee en de geschiedenis van de wereld. Gelegen in een lagune gevoed door twee rivieren waar een aantal kleine, precaire nederzettingen langs de kust waren opgericht, werd Venetië gesticht door de Byzantijnen, die er een kruispunt tussen het oosten en het westen van maakten.

Deze in wezen aquatische stad, met zijn netwerk van kanalen, trok handelaren van verschillende herkomst aan die een gemeenschappelijk doel nastreefden: een bloeiend centrum van zaken, uitwisseling en interesses creëren. De stad ontwikkelde geleidelijk een handel in goederen uit het oosten (specerijen, zijde, edele metalen, luxeartikelen) naar het westen, die werden ingewisseld voor andere goederen en grondstoffen, bedoeld voor handel met het oosten (hout en zout)

Door een “republiek” te stichten, waarin het systeem van de regering door een oligarchie werd geleid en vertegenwoordigd door een voor het leven gekozen doge, werd Venetië geleidelijk aan onafhankelijk van de Byzantijnen en werd ze uiteindelijk meer een handelspartner dan een vazal. Al snel werd deze legendarische stad rijk, onafhankelijk en krachtig, dankzij de ontwikkeling van zijn vloot. Nadat het zich tegen Karel de Grote had verzet, vocht het met succes tegen Rome om zo uit te groeien tot de leidende economische macht in het Middellandse Zeegebied, die de technische, wetenschappelijke en culturele vooruitgang mogelijk maakte die tot uiting kwam in de Venetiaanse architectuur, schilderkunst, literatuur en muziek.

Vanaf het begin en vooral tegen het einde van de 15e eeuw profiteerde Venetië van twee grote voordelen. Ten eerste had het de volledige vrijheid om boeken te drukken omdat het niet onderworpen was aan de dictaten van het Vaticaan en de Inquisitie. Ten tweede was het de poort naar het oosten en een thuis voor mensen van over de hele wereld – Byzantijnen, Italianen, Arabieren, Joden, Slaven, Armeniërs en Turken. Dit alles verklaart de buitengewone ontwikkeling van de uitgeverswereld. In een tijdperk dat gekenmerkt werd door zoveel religieuze conflicten, is het opmerkelijk dat Venetië de eerste gedrukte edities van de Koran en de Talmoed produceerde, en de eerste Bijbel in het Italiaans, evenals de eerste boeken uit de Duitse Hervorming. Het feit dat het een immigratiestad was, verklaart ook het feit dat er boeken in alle talen werden gepubliceerd. Zo zag men er de eerste gedrukte boeken in het Grieks, Armeens en in het Cyrillisch. Meer dan de helft van alle Europese boeken werd gedrukt in Venetië. Het was bovendien de stad die de bestseller en de paperback uitvond, evenals de vroegste edities van erotische boeken, kookboeken en medische teksten. Venetië bedacht ook de eerste rudimentaire systemen van het auteursrecht en van wat we nu marketing- en bedrijfstechnieken noemen.

Het was ook in deze multiculturele stad dat aan het eind van de 15de eeuw, het drukken van muziek begon, hoewel we nu symbolisch de geboorte van het drukken van muziek rond 1501 dateren, met de publicatie van Harmonice musices Odhecaton van Ottaviano Petrucci (honderd nummers van harmonische muziek). Ottaviano Scotto (c.1440-1498) uit Monza in Lombardije, drukte onder andere enkele prachtige missalen in rode en zwarte letters. Hij was de oprichter van een dynastie van typografen die in de 16e eeuw het drukken van muziek in Venetië domineerde. Hoewel het in 1501 gepubliceerd muziekboek van Petrucci niet het eerste was dat met een verplaatsbaar lettertype werd gedrukt, was het het eerste werk dat volledig aan muziek was gewijd, in de plaats dat het slechts korte fragmenten bevatte die in een liturgische of poëtische tekst waren ingevoegd. Meer dan drie eeuwen lang speelde de Venetiaanse grafische industrie een sleutelrol in de steeds invloedrijkere rol van zowel muziek, als van Italiaanse en Europese muziektheorie, een invloed die zich over de grenzen en door de eeuwen heen zou blijven verspreiden.

Ten slotte was het ook dankzij de handel en zijn contacten overal in de Middellandse Zee als gevolg van het opzetten van handelsposten op de eilanden en langs de kust om goederen uit te wisselen, dat Venetië de verschillende invloeden onderging van de oosterse christelijke, Latijnse en orthodoxe werelden, evenals die uit de Ottomaanse, Joodse, Armeense en Moslimculturen.

In 1797 bezetten de Franse troepen van Napoleon Bonaparte de Terra Firma en versnelden daarmee de val van de Republiek Venetië. Om het einde van deze duizend jaar geschiedenis op te roepen, die werd versneld door de invloed van de Franse Revolutie en de keizerlijke ambities van Napoleon, werd een ongebruikelijk en aangrijpend stuk gekozen dat enkele jaren later werd gecomponeerd, de revolutionaire hymne “La Sainte Ligue, La nuit est sombre” van Luigi Bordèse (1815-1886), gezongen op een tekst van Adolphe Joly aangepast voor vierstemmig mannenkoor met orgel (of piano), op muziek van Beethovens Allegretto uit zijn zevende symfonie.

Na de annexatie door Oostenrijk door het Verdrag van Campo Formio van 1797, die een einde maakte aan de oorlog tussen Frankrijk en Oostenrijk, werd Venetië uiteindelijk in 1866 een deel van het koninkrijk Italië. Samen met Rome werd het een van de “eeuwige” steden onder de Italiaanse steden, en bleef het tot op de dag van vandaag een van de mooiste juwelen in de kroon van de natie.

Deze uitgave volgt de belangrijkste gebeurtenissen over meer dan duizend jaar van de verbazingwekkende geschiedenis van die stad en laat de vele invloeden horen op de variërende geluidslandschappen van de Adriatische en de Middellandse Zee, afhankelijk van de stad, de regio en de buurlanden. Met de schitterende zangers van het orthodox/ byzantijns ensemble onder leiding van de uitstekende orthodoxe zanger Panagiotis Neochoritis, Savalls gastmuzikanten uit Griekenland, Turkije, Marokko, Armenië, en met de solisten van La Capella Reial de Catalunya, Hespèrion XXI en Le Concert des Nations, presenteren ze een selectie van religieuze en wereldlijke muziek uit de oude orthodoxe tradities van Byzantium, liederen van de Kruisvaarders, muziek uit Istanbul en het Ottomaanse rijk, Griekenland, Turkije en Italië. Al deze culturen verrijkten de reeds prachtige muziek die Byzantium en Venetië hadden nagelaten. Componisten zoals Guillaume Dufay, Clément Janequin, Adrian Willaert, Joan Brudieu, Claude Goudimel, Ambrosius Lobwasser, Giovanni Gabrieli, Claudio Monteverdi, Antonio Vivaldi, Johann Adolph Hasse en vele anderen, onder wie zelfs Mozart en Beethoven, bezongen en verklankten de grootsheid van de uitzonderlijke stad.

De eerste cd is gewijd aan de periode 770 – 1571. U ontdekt:

trad.: Fanfare (Instrumental d’après une mélodie du siècle VIII)

Ioannis Damaskinos: Alléluia (Choral byzantin)

anon.: Halatzoglou kratema (Instrumental byzantin)

trad.: Chanson de Croisade: Pax in nomine Domini – Marcabru (1100-1150)

anon.: Danse de l’âme (Afrique du Nord) [Instrumental] [Tradition Berbère]

trad.: Hymne pour les services des Matins

trad.: Chanson & Danse arménienne (XIIIe siècle)

trad.: Conductus: O totus Asie Gloria, Regis Alexandria Filia (XIIIe siècle)

anon.: Istampitta: Saltarello (mss. XIVe siècle)

Ioannis Damaskinos: Pásan tin elpida mu

anon.: Chiave, chiave (Instrumental) [Début du XVe siècle]

anon.: Adoramus te (Chansonnier du XVe siècle)

anon.: Hirmos Calophonique: Tin Déisin mu (XVe siècle)

trad.: Marche Ottomane Nikriz peşrev – Ali Ufki Bey

Dufay: Lamentio Sanctae Matris Ecclesiae Constantinopolitanae

Janequin: La Guerre: La Bataille de Marignan

trad.: Cantique des Cantiques (3,1-4): Qamti be-Ishon Layla

Willaert: Villanesca alla napolitana: Vecchie letrose

Dimitrie Cantemir: Der makām-ı Uzzäl Sakîl (Instrumental ottoman)

Brudieu: Madrigal: Oíd, oíd… […las buenas nuevas de Lepanto]

De tweede cd is gewijd aan de periode 1571-1797. Op deze cd ontdekt u :

Goudimel: Psaumes de David. Ficht wider meine Anfechter (Psaume 35)

Ioannis Kladas: Géfsasthe ke idete

trad.: Sousta (Instrumental) [Danse de Chypre]

Gabrieli, A: Ricercar VII

Michael Chatziathanasiou: Hymne de la Sainte Eucharistie (En slave)

anon.: Laïla Djân (Instrumental) [Danse Perse]

Rossi, S: Psaume 137, (1-6): ’Al nàhärót bavél

Monteverdi: Il combattimento di Tancredi e Clorinda, SV 153

Rosenmüller: Sinfonia Seconda

Tanburi Angeli: Der Makām-i-Rehavi Çember-i-Koca (Marche ottomane)

Vivaldi: La Senna festeggiante, RV 693: Di queste selve venite, o Numi

J: Alla turca (Allegretto) [D’après la Sonate No. 11 en La Majeur, K. 331 de Mozart]

anon.: Deo gratias (Hymne Orthodoxe Russe du XVIè siècle)

trad.: Chanson Constitutionnelle Nous sommes tous égaux

Hasse, J A: Canzonette veneziane da battello. Raccolta di gondoliere

Per quel bel viso Mia cara Anzoletta

Luigi Bordèse: La Sainte Ligue (La nuit est sombre) [D’après les Symphonies No. 5 et No. 7 de Beethoven]

Historisch concept, muzikaal concept van het project en algemene leiding: Jordi Savall. Keuze van de  Orthodoxe muziek : Panagiotis Neochoritis.

De teksten in het bijbehorend boek in zowel het Engels, Frans, Duits, Italiaans, Castiliaans als het Catalaans, tellen vier hoofdstukken. Na de historische schets van Venetië door John Julius Norwich, een tekst over Byzantium en Venetië van Judith Herrin en een hoofdstuk over Venetië en het Oosten van Lucette Valensi, wijdt Sylvie Mamy het vierde hoofdstuk uitgebreid aan Muziek in Venetië en het “Theater van de oorlog”, Venetië breidt zijn rijk uit op zee en op het land, De apotheose van kunst en knowhow, Venetië, toevlucht van de christenen van de Oriënt, De gouden eeuw van operazalen, Venetië ontvangt Europa aan zijn tafel, De repercussies van de Franse Revolutie en De val van de Serenissima Republiek. Een meer dan magistrale uitgave !

VENEZIA MILLENARIA MUSICIENS D’ORIENT  ENSEMBLE VOCAL ORTHODOXE/BYZANTIN PANAGIOTIS NEOHORITIS HESPÈRION XXI LE CONCERT DES NATIONS boek + 2 cd Aliavox AVSA9925