Jonathan Sachs was en bleef o.a. bekend vanwege zijn reeks commentaren op de 5 boeken van de Tora, “Verbond en dialoog, joodse lezing van de Tora”. De Joodse Bijbel is een ontmoeting tussen verleden en heden, moment en eeuwigheid. Zijn verzameling bijbelcommentaren verkent deze kruispunten in hun verband met universele zorgen over vrijheid, liefde, verantwoordelijkheid, identiteit en bestemming.
“Skandalon” is de Paulijnse oproep tot de groet met de heilige kus. In vier passages in het Nieuwe Testament is deze oproep vindbaar. De uitgeverij Skandalon geeft prestigieuze boeken uit over godsdienst en samenleving. Ze werd in het jaar 2000 opgericht door Jan de Vlieger. Hun bekendste uitgave is de Naardense Bijbel, de bijbelvertaling van Pieter Oussoren, waarvan inmiddels ruim 40 duizend exemplaren zijn verkocht. Ook andere bekende auteurs hebben bij Skandalon onderdak, zoals Jan Offringa, Manuela Kalsky, Rochus Zuurmond (†2020), Willem Barnard (†2010), en internationale namen als Peter Rollins, Jonathan Sacks (2020) en Abraham J. Heschel (†1972).
De Tora (תּוֹרָה), Bereesjiet (Genesis), Sjemot (Exodus), Wajikra (Leviticus), Bemidbar (Numeri) en Dewariem (Deuteronomium), de eerste 5 boeken van de Tenach (het Oude Testament), is de grondslag van het joods geloof. In zijn wereldwijd standaardwerk over de Tora, analyseerde en besprak rabbijn Jonathan Sacks o.a. de belangrijkste Genesisverhalen. Hij las ze door een groothoeklens en legde verbanden met de Tora als geheel, met filosofie en wereldgeschiedenis, en met ons persoonlijk leven. Genesis gaat over de leden van een familie. Ze beginnen een reis die nog steeds voortduurt. Gewone mensen die bijzonder worden door hun bereidheid om God te volgen. De familie is de basis van ieders leven. Mensen – toen en nu – doen er ervaring op met relaties, boosheid en vergeving. In Genesis verloopt niets eenvoudig of ideaal. Er zijn spanningen en tegenslagen, maar er is ook liefde en zorg. Familiebanden blijken ook boeiende metaforen te bieden voor de relatie tussen mensen en God zelf: vader en kind, bruidegom en bruid, en bovenal blijkt de Bijbelse God geen abstract begrip maar een persoonlijke, nabije God.
Genesis biedt een levensfilosofie in verhaalvorm. En door de verhalen van Genesis voorafgaand aan het boek Exodus te plaatsen, over de Israëlieten die een natie gaan vormen, vertelt de Tora ons dat het persoonlijke vóór het politieke gaat. De herfst valt samen met Genesis (Beresjiet) en zijn verhalen over het begin, over de geboorte van de wereld, de mensheid en het joodse volk. De winter valt samen met Exodus (Sjemot), het verhaal van ballingschap en bevrijding, van slavernij en vrijheid en het begin van de lange reis door de woestijn op zoek naar het beloofde land. Het Joodse tijdsbegrip is als een fuga van deze twee thema’s, het eeuwige en het vergankelijke, het tijdloze en het tijdelijke. Een boek met verrassende en nieuwe betekenissen, helderheid en actuele relevantie.
Het Bijbelboek Exodus is daarentegen het ‘grote verhaal’ van de hoop. Het vertelt het verbazingwekkend verhaal van een groep slaven die wordt bevrijd uit het machtigste rijk van de oude wereld. Theologisch gezien is het revolutionaire karakter van de boodschap nog groter, de allerhoogste macht mengt zich in de geschiedenis om het op te nemen voor machtelozen. Exodus gaat over de geboorte van een natie. Het vertelt over politiek, samenleven, en de principes op grond waarvan dit volk een eenheid wordt: rechtvaardigheid, vrijheid en de toepassing van het recht, evenals de heiligheid van het leven en menselijke waardigheid. In het hart van Exodus staat een monumentale gebeurtenis, de verbondssluiting bij de berg Sinaï. Daar vindt de belangrijkste gebeurtenis uit de joodse traditie plaats: God verbindt zich aan een volk en het volk verbindt zich aan God.
Exodus is een zelfstandig te lezen deel van de vijfdelige serie ‘Verbond en dialoog, joodse lezing van de Tora’. Vanuit de vaste weeklezingen in de synagoge bood Sacks inzicht in de belangrijkste verhalen van de Tora en legde hij de essentie van het jodendom uit. In doordachte beschouwingen, die ook los te lezen zijn, toonde Sacks de universele zeggingskracht van de Tora. Tegelijkertijd een erudiete en toegankelijke reis door de Tora, een intellectuele en filosofische reis door de fundamenten van het geloof en de oorsprong van het joods volk. Uitdagend en prikkelend maar relevant.
“Ik heb deze verzameling essays Verbond en dialoog genoemd, omdat deze titel voor mij de essentie weergeeft van Tora-leren – door alle eeuwen heen tot in onze dagen. De tekst van de Tora is ons verbond met God, de geschreven grondwet voor ons als volk onder zijn soevereiniteit. De interpretatie van deze tekst is het thema van de voortgaande dialoog, die drieëndertig eeuwen geleden begon op de Sinaï en tot op vandaag niet is gestopt. Elke eeuw heeft haar commentaren toegevoegd en zo zal onze eeuw het ook doen. Het is belangrijk voor een jood om deel te nemen aan die dialoog. Want wij zijn het volk dat nooit moe wordt het Boek van het Leven te bestuderen, ons meest kostbare geschenk van de God van het Leven.” (Jonathan Sachs). Twee boeken, over het hoogstaand Joods, analytisch denken rond de reken- en meetkundige omni dimensionaliteit van de symbiose tussen tijd en ruimte, gevat en vanuit de gelijkwaardige betekenis van wet of verbond en leer of onderwijs. Geniaal. Zeker lezen!
Jonathan Sacks (1948-2020) was emeritus opperrabbijn van Groot-Brittannië, lid van het Brits Hogerhuis, en auteur van vele boeken waaronder “To Heal a Fractured World” (“Een gebroken wereld heel maken”). In 2016 ontving hij de prestigieuze Templetonprijs voor zijn levensbeschouwelijke bijdrage aan het maatschappelijk debat en zijn rol in de interreligieuze dialoog. De prijs werd eerder toegekend aan o.a. de dalai lama, Moeder Teresa en de Tsjechisch rooms-katholieke priester, filosoof en theoloog, Tomás Halík (°1948).
Jonathan Sacks, Genesis, boek van het begin Verbond en dialoog – joodse lezing van de Tora 320 bladz. Skandalon Uitgeverij B.V. 9789492183910Jonathan Sacks, Exodus Boek van de bevrijding Verbond en dialoog – joodse lezing van de Tora 320 bladz. Skandalon Uitgeverij B.V. ISBN 9789492183927