Opgenomen op het in 1981 door Gidon Kremer opgericht Lockenhaus Chamber Music festival, en in Studio Residence Palesius, Litouwen, wordt deze editie van de Weinberg vioolsonates, fenomenaal gespeeld door Gidon Kremer, op een viool van Nicola Amati uit 1641, uitgegeven ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van de violist.
De Pools-Joodse componist, Mieczysław Weinberg (1919-1996), geboren in Warschau als zoon van een joodse theatermuzikant, leerde zelf piano spelen en zette zijn studies voort aan het conservatorium van Warschau. Latere plannen om in de Verenigde Staten te gaan studeren werden gedwarsboomd door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Na de invasie van Polen vluchtte Weinberg eerst naar Minsk, waar hij zijn eerste compositieopleiding kreeg, en vervolgens naar Tasjkent in Oezbekistan. Hij kwam in 1943 naar Moskou op voorstel van Sjostakovitsj, die de partituur van zijn eerste symfonie had bewonderd. De twee componisten werden vervolgens goede vrienden en wisselden ideeën uit over kunst en muziek.
Weinberg was een productief componist van wel 26 symfonieën, 17 strijkkwartetten, zes concerti, zeven opera’s, 28 sonates, meer dan 200 liederen, partituren voor 60 films, en theatermuziek. Maar zijn relatie met de Sovjet-ambtenaren was vaak verontrustend. Zoals veel componisten in de Sovjet-Unie, was Weinberg genoodzaakt een groot deel van zijn creatief leven te besteden aan het onderhandelen over de marges van vrijheid tussen officiële doctrine en artistieke noodzaak. In de jaren zestig en zeventig, toen de eisen voor socialistisch realisme begonnen af te nemen, kwam zijn muziek in de meest productieve fase, maar Weinbergs artistieke onafhankelijkheid liet hem nog steeds buiten alle muzikale tendensen van die tijd. Een aantal van zijn belangrijkste werken, waaronder zijn opera “Passazhirka” (“The Passenger”), werden tijdens zijn leven zelfs niet uitgevoerd.
De 3 sonates van Mieczysław Weinberg, gecomponeerd in 1964, 1967 en 1979, behoren tot de meest creatieve en technisch uitdagende 20ste -eeuwse werken voor viool solo. Gidon Kremer, een sleutelfiguur in de hernieuwde belangstelling voor Weinbergs muziek, rangschikt deze stukken omwille van hun uitdagingen en beloningen en radicale expressiviteit, op het niveau van de Bartók-sonate. “Ik ben erg blij dat de wereld Mieczysław Weinberg langzaamaan als een belangrijke componist erkent. Voor mij persoonlijk blijft de schatkamer van zijn composities een constante bron van enthousiasme en inspiratie.”
De drie sonates van Weinberg zijn rijk creatieve en technisch veeleisende werken, geworteld in de grote traditie van Bachs sonates en partita’s voor viool solo. Maar hoewel het reflecties zijn op contrapuntische uitvindingen, zijn het ook radicaal expressieve stukken. Elk heeft een opvallend ander formeel ontwerp en naast elkaar beluisterd geven ze inzicht in de evolutie van Weinbergs muzikaal denken.
Weinberg componeerde zijn eerste 2 Sonates voor de Sovjet-violist, Mikhail Izrailevich Fichtenholz (1920-1985) (foto), die in 1937, samen met o.a. David Oistrakh, voor sensatie zorgde op de toen nog Internationale Ysaye-wedstrijd, (vanaf 1951, de Koningin Elisabethwedstrijd), in Brussel. Gidon Kremer heeft vergelijkingen gemaakt tussen Weinbergs complexe Derde Sonate op. 126, opgedragen aan de nagedachtenis van de vader van de componist, en de door Yehudi Menuhin, in première gespeelde solo vioolsonate uit 1944, van Béla Bartók. Het is nl. evenzeer een werk vol dynamiek, kleur en emotie. In het bijbehorend tekstboekje, schrijft de Duitse muziekcriticus, musicoloog en jazzauteur, Wolfgang Sandner (°1942), dat het “onderliggend karakter van de sonate, met zijn extreem dissonante dubbele registers, waanzinnige agglomeraties van trillers en passages van bijna spookachtige textuur dunheid, pas begrijpelijk wordt in het licht van de toegewijde en zijn lot, die Weinberg voortdurend in gedachten moet hebben gehouden bij zijn pogingen om een dramatisch muzikaal bouwwerk te vormen.”
Gidon Kremer werd in 1947 geboren in een muzikale familie in Riga, Letland, en begon op vierjarige leeftijd met viool. Op achttienjarige leeftijd begon hij zijn studie bij David Oistrakh aan het conservatorium van Moskou en startte toen een oogverblindende solocarrière door de eerste prijs te winnen op zowel de Paganini- als de Tchaikovsky Internationale wedstrijden. Zijn vele opnames voor ECM bevatten o.a. muziek van Giya Kancheli, Sofia Gubaidulina, Victor Kissine, evenals een alom geprezen uitvoering van de sonates en partita’s voor viool van Johann Sebastian Bach.
Gidon Kremer Mieczysław Weinberg Sonatas for Violin Solo cd ECM New Series 2705