Met de Matthäus-Passion creëerde Johann Sebastian Bach een van de belangrijkste werken van de protestantse kerkmuziek. Frieder Bernius heeft dit werk nu samen met het Stuttgart Chamber Choir en het Stuttgart Baroque Orchestra opgenomen. De bekroonde experts voor historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk beheersen de monumentale compositie met een ragfijne klank, die de Passie van Christus volgt met een onvergelijkbare muzikale, emotionele en spirituele intensiteit.
Met de nieuwe opname bewijzen de ensembles en de vermaarde solisten rond Tilman Lichdi zich opnieuw de ideale cast voor Bachs muziek met zijn behendige, fijne lijnen. De opname van Bernius (foto) is gebaseerd op de nieuwe uitgave van de vermaarde Bach-expert Klaus Hofmann van Carus-Verlag. Het is geen geheim, dat Bachs originele partituur- en uitvoeringspartijen vol dubbelzinnigheden en tegenstrijdigheden zitten. Bernius volgt de benadering van Hofmann, die zijn editie presenteert volgens de laatste bevindingen van Bach-onderzoek, rekening houdend met de talrijke impulsen uit de historische uitvoeringspraktijk, en daarmee opnieuw de maatstaf zet op artistiek en praktisch uitvoeringsgebied.
Voor zijn Johannes-Passion, zijn eerste passie als Thomaskantor in Leipzig, trok Bach alle muzikale registers open, dus het orkest telt ook ongebruikelijke instrumenten zoals de hobo da caccia, twee viole d’amores en de luit. In tegenstelling tot de Matthäus-Passion BWV 244 is er echter geen definitieve versie van de Johannes-Passion, omdat deze tijdens het leven van Bach verschillende fundamentele transformaties heeft ondergaan door de componist, waardoor verschillende varianten van het werk konden gereconstrueerd worden. De traditionele versie van de gedeeltelijk gesigneerde partituur is nog steeds de meest uitgevoerde en opgenomen, maar een interessant alternatief is de nieuwste versie uit 1749.
Bach componeerde de Johannes-Passion in 1724 in drie maanden tijd. Op 7 april van dat jaar, op Goede Vrijdag, werd het meesterwerk voor het eerst uitgevoerd in de Nicolaïkirche in Leipzig. Een jaar later verving hij het openingskoor door een ingetogen koraalbewerking. Waarom weten we niet. Bach bleef wijzigingen aanbrengen zodat er uiteindelijk vier versies ontstonden (naast deze uit 1724 en 1725, zijn er ook de versies uit 1728 en 1749).
In de hier opgenomen versie (späte Fassung, 1749), keerde Bach in veel details terug naar de originele versie, maar wijzigde de instrumentatie. Hij schrapte bv. de luit, die waarschijnlijk niet meer beschikbaar was, en verving de twee viola d’amore’s door gedempte violen, en een bassono grosso, een contrafagot, werd toegevoegd. Maar er zijn ook belangrijke tekstwijzigingen in de aria’s. Daarnaast wordt duidelijk dat de zangers van de rollen niet mogen meezingen met de koren en koralen. Blijkbaar experimenteerde de oude Bach in zijn laatste gedocumenteerde uitvoering van de Johannes-Passion met een uitvoeringspraktijk die veel dichter bij die van de 19e eeuw lag dan we tegenwoordig algemeen aannemen. Samen met de Gaechinger Cantorey presenteert Hans-Christoph Rademann (foto) een voorbeeldige opname van deze late versie, die gebaseerd is op de zorgvuldig voorbereide nieuwe kritische editie van CARUS-Verlag.
Bach zou vijf passies hebben gecomponeerd, maar alleen de Johannes en Mattheus- passies bleven bewaard. Er ontbreekt met name een Markus-passie, maar waarvan het libretto bewaard bleef, zodat gedeeltelijke reconstructies reeds werden gemaakt. Er is ook een Lukas-passie gecomponeerd rond 1730, die deels bewaard is in het handschrift van Bach. De hedendaagse muziekwetenschap gaat er echter van uit dat dit Bachs kopie is van het werk van een andere componist. De Lukas-passie is een oratorium passie, die eerder aan Bach werd toegeschreven en daarom in Bachs Werke Verzeichnis het nummer 246 kreeg. Onderzoek veronderstelt nu dat het werk grotendeels niet door Bach zelf was gecomponeerd, en daarom wordt het vandaag als apocrief beschouwd. Het vijfde werk was waarschijnlijk een variant van zijn Matthäus-passie.
De solisten zijn als volgt verdeeld :
Elizabeth Watts, Benno Schachtner, Patrick Grahl, Matthias Winckhler, Peter Harvey, Gaechinger Cantorey, Hans-Christoph Rademann (BWV 245)
Hannah Morrison, Sophie Harmsen, Tilman Lichdi, Peter Harvey, Kammerchor Stuttgart, Barockorchester Stuttgart, Frieder Bernius (BWV 244)
Dominique Horwitz (Sprecher), amarcord, Kölner Akademie, Michael Alexander Willens (BWV 247).
Johann Sebastian Bach Die Passionen Johannes-Passion BWV 245 Gaechinger Cantorey, Rademann Matthäus Passion BWV 244 Barockorchester Stuttgart, Bernius Markus Passion BWV 247 amarcord Willens 6 cd Carus CAR83046