“Global Wagner – From Bayreuth to the World” is geen biografie, noch een musicologische analyse van het werk van Richard Wagner. Het is een documentaire die gewijd is aan de fascinatie van de wereld voor de man, en een verkenning van de vraag hoe een dergelijke, enorme hype en wereldwijde cult-aanhang, zich heeft ontwikkeld rond deze controversiële kunstenaar. De film is een onthullende studie van het leven met Wagners nalatenschap, van het ene Bayreuth-festival naar het andere, die de hele wereld rondreist om toegewijde Wagnerianen te ontmoeten en zij die vandaag het meest betrokken zijn bij het becommentariëren en produceren van zijn werk. Met Katharina Wagner, Christian Thielemann, Alex Ross, Valery Gergiev, Plácido Domingo, Piotr Beczała, Barry Kosky en Anja Harteros.

Het Bayreuth Festival is het oudste operafestival ter wereld. Hier worden afwisselend de tien belangrijkste opera’s en muziekdrama’s van één componist opgevoerd. De componist in kwestie is Richard Wagner, die het festival in 1876 oprichtte. Het wordt nog steeds gerund door zijn nakomelingen. Bijna 140 jaar na het overlijden van de componist, heeft regisseur en scenarioschrijver Axel Brüggemann een filmdocumentaire Global Wagner – From Bayreuth to the World gemaakt, waarin hij nieuwe inzichten biedt en nieuwe antwoorden geeft op de vraag waarom de stad Bayreuth zo diep in het provinciale Franken, legendarisch is geworden. Bayreuth is een relatief slaperig stadje in Franken. Maar elke zomer wordt het een cultureel middelpunt en een ontmoetingsplaats voor mensen van over de hele wereld.

De openingsavond van het festival wordt bijgewoond door televisiepresentatoren als Thomas Gottschalk, door sportmannen en -vrouwen, door acteurs en buitenlandse leiders en door bondskanselier Angela Merkel en het halve Duitse kabinet. Global Wagner – From Bayreuth to the World bevat exclusieve beelden van repetities met artiesten van de eminentie van Katharina Wagner, Barrie Kosky, Christian Thielemann, Valery Gergiev, Piotr Beczal⁄a, Plácido Domingo en Catherine Foster, die allemaal werken aan nieuwe producties. Bayreuth wordt vaak omschreven als een ‘workshop’ die zoekt naar nieuwe interpretaties van de werken van de componist. Hier kunnen de repetities wel tien uur duren. Dat is volkomen normaal in Bayreuth. Ruim twee jaar had Brüggemann exclusief uit de eerste hand toegang tot de repetities van verschillende regisseurs en wereldberoemde artiesten. Hij laat zien hoe deze repetities beginnen en hoe elke keer dat het festival begint, een gevoel van waanzin uitbreekt in Bayreuth.

Wat zijn akoestiek betreft, vertegenwoordigt het Bayreuth Festspielhaus een opperste geluksbrenger. Christian Thielemann onthult de geheimen van de legendarische orkestbak (“Orchestergraben”), met zijn microfoon uit de jaren 1920 voor communicatie met het podium, en hij legt uit wat er gebeurt als er een rood lampje gaat branden op de telefoon van het productieteam en waarom alle musici gekleed zijn alsof ze in open lucht spelen. Brüggemann onderzocht verder het fenomeen Wagner, een componist die gehaat en geliefd is. De film neemt u mee op een reis die vertrekt vanuit Bayreuth en laat u kennismaken met de grote wijde wereld van Wagner-liefhebbers, terwijl hij herhaaldelijk terugkeert naar het festival. Het laat zien hoe de inwoners van Bayreuth samenleven met Wagner en met zijn Festival en volgt het leven in de ‘huiskamers van de Duitsers’.

Er zijn meer dan 125 internationale Wagner-verenigingen met zo’n 30.000 leden. De film laat ons kennismaken met ‘Wagner-nerds’ over de hele wereld, en toont ons hun uiteenlopende verwachtingen, hun eigenzinnige en liefdevolle kijk op leidmotieven en grootheidswaanzin, en documenteert de vaak eigenaardig absurde levens die ze delen met Wagner. Want, geen enkele andere componist heeft nl. zo’n schare fans. De film begint in Venetië, waar Wagnerianen elkaar al meer dan 25 jaar ontmoeten.

Alessandra Althoff-Pugliese organiseert deze internationale bijeenkomsten en treedt op als gids in het klein Wagner Museum, dat de kamer bevat waar Wagner overleed. Venetië was een favoriete plek van hem, legt ze uit, het was een toevluchtsoord voor hem. Wagnerliefhebbers van over de hele wereld laten er hun emoties de vrije loop.

In Newark, New Jersey, brengt de bariton Kevin Maynor (foto), verslag uit van hoe en waarom hij en zijn baptistengemeenschap, een uitvoering van de “Ring” hebben opgezet met en voor gekleurde mensen, de eerste keer dat dit werd gedaan. De openluchtvoorstelling werd gegeven in een soort amfitheater op het hoogtepunt van de pandemie. Maynor laat het verband zien tussen enerzijds de fascinatie voor Wagners muziek en anderzijds racisme en het dagelijks leven. In Riga in Letland, waar de jonge Wagner twee jaar dirigent was van het plaatselijk theater, zien we dat de Wagner Vereniging van de stad, een meute organiseert die al zingend door de straten trekt, in de hoop de lokale autoriteiten te overtuigen om de renovatie van het huis waar Wagner woonde, te willen financieren en in de oorspronkelijke staat te herstellen.

Een groter contrast dan dat tussen Wagner en Abu Dhabi is nauwelijks denkbaar. Een halve eeuw geleden was Abu Dhabi nog een onbeduidend vissersdorp, waarvan de inwoners worstelden om de kost te verdienen door in parels te handelen. Tegenwoordig spaart de hoofdstad van de Verenigde Arabische Emiraten kosten noch moeite om zichzelf te promoten als een internationale culturele hotspot. Sheikh Zaki Anwar Nusseibeh en Dr. Ronald Perlwitz (foto), zijn de enige leden van de Wagner Vereniging van de Verenigde Arabische Emiraten. Ze organiseren uitvoeringen van Wagners werken omdat ‘muziek iets bedwelmends heeft’, terwijl ze tegelijkertijd dromen over Bayreuth.

In Tokyo bestaat sinds 1901 een Wagner Vereniging aan de Keio University. Takeuchi Yutaka is een ingenieur student die samen met enkele van zijn medestudenten, een concert geeft in een park vol kersenbloesems. Hij is een fan van Wagner sinds hij een jongen was, toen hij de Walkurenrit in een tekenfilm hoorde. De industrieel Hiroshi Suzuki, geeft financiële steun aan een Wagner-concert voor kinderen in de grootste bank van Japan. Voor dit doel werd Parsifal teruggebracht van vier uur naar een uur. Door de coronapandemie bleef de bijdrage van Katharina Wagner aan de repetities beperkt tot een videoconferentie.

Wagners pamflet, “Het Jodendom in de muziek” uit 1850, bevat de zin, “De Jood is intrinsiek niet in staat zich artistiek uit te drukken, noch door zijn uiterlijk, noch door zijn taal en al helemaal niet door zijn zang”. “Global Wagner – From Bayreuth to the World” werpt dan ook een kritische blik op Wagners houding ten opzichte van joden en op Hitlers bewondering voor de componist. Regisseurs als Barrie Kosky (foto), die in 2017, zinspeelde op de processen van Neurenberg in zijn Bayreuth-productie van “Die Meistersinger von Nürnberg”, en Yuval Sharon, die “Lohengrin” in 2018, in Bayreuth opvoerde, zijn kritisch over Wagners antisemitisme, maar zijn ook gefascineerd door de muziek van Wagner en willen dat de discussie plaatsvindt.

In de film van Brüggemann maken we ook kennis met de fagottist, Rotem Nir, die op een dak in Tel Aviv, een passage speelt uit Tristan und Isolde. De 22-jarige is lid van het Israëlisch Operaorkest en speelde al in Bayreuth. Of neem Jonathan Livny (foto), de voorzitter van de Israel Wagner Society, die hij in 2010 oprichtte. De advocaat uit Jeruzalem zegt dat Wagner ‘een verschrikkelijk persoon was, maar dat hij hemelse muziek schreef, wat hij deed in de 19^de eeuw, lang voor de Holocaust’. Livny herinnert zich dat hij bij zijn eerste bezoek aan Bayreuth tegen zichzelf zei: “Hier zat Hitler, maar wij Joden leven nog”. Thuis blijft Livny vechten tegen de wijdverbreide oppositie tegen de eerste officiële uitvoering van een Wagner-opera in Israël.

De film van Axel Brüggemann laat ook het ‘gewone’ leven in Bayreuth zien, Katharina Wagner (foto) met haar hond en haar jaarlijks feest voor haar collega’s als orkestleden blaasmuziek ten gehore brengen. We ontmoeten ook de toneelploeg, eigenares (foto) van het hotel “Goldener Anker” in Bayreuth, wiens gastenboek vol staat met de namen van bekende mensen, en het team dat verantwoordelijk is voor gezondheid en veiligheid in het theater. Drie mensen geven de documentaire van Axel Brüggemann een gevoel van continuïteit, hun opmerkingen vormen een terugkerend thema.

Het zijn het “Bayreuther Metzger Ehepaar”, de slager Georg Rauch en zijn vrouw, Ulrike (foto), die toch wel als dé vedetten van de documentaire, samen veel van de verhalen herinneren die verband houden met de familie Wagner, het festival, zijn bezoekers en zijn publiek, en ervoor zorgen dat kijkers verslaafd blijven aan hun interessante anekdotes en Frankische humor, en er is de bekende, Amerikaanse muziekcriticus, Alex Ross, die in 2020, een goed ontvangen boek over Wagner en zijn invloed uitgaf, en die de kijkers doorheen de film van Brüggemann, begeleidt en hen trakteert op zijn beoordelingen van Wagners invloed op muziek, film, cultuur en politiek.

De Duitse muziekjournalist en publicist, Axel Brüggemann (°1971), geboren in Bremen, studeerde geschiedenis, kunstgeschiedenis en musicologie aan de Albert-Ludwigs-Universität Freiburg en werkte als journalist voor onder meer Die Welt en de Frankfurter Rundschau. In 2001 trad hij in dienst bij Welt am Sonntag als muziekredacteur en van 2006 tot 2008, was hij hoofdredacteur van het klassieke tijdschrift Crescendo. Brüggemann werkt ook als publicist en schrijft voor verschillende media. Hij was columnist voor Hörzu en levert bijdragen aan de Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung, Stern en Cicero. Daarnaast werkt hij als scenarioschrijver, regisseur en presentator voor ZDF, 3sat, Arte, verschillende ARD-stations en Sky. Films van hem zijn o.a. Heintje, Henze, Nina Hagen (WDR), Beethovens Bestseller – Für Elise (Arte), Mozarts Vermächtnis – Die Zauberflöte (Arte), Peter und der Wolf – Geschichte eines Welterfolges (Arte), Der Ringkämpfer. Liebe, Macht und Geld bei Richard Wagner (Sky) en Der Heilige und der Papst – Rolando Villazon auf den Spuren von Franziskus (ZDF).

Hij schreef het scenario voor 30 jaar Silvestergala voor ZDF, modereert de “Folle Journeé” en andere klassieke evenementen voor Arte en verscheen in de “Nachtmusik” van Götz Alsmann als backstage-reporter, hij is ook lid van de jury voor het tv-programma “Ich trage einen großen Namen” (SWR). Daarnaast ontwikkelde Brüggemann tal van televisieformats zoals “Stars von Morgen” met Rolando Villazón. In 2016 zond ZDF/Arte de serie uit die hij bedacht, ‘tijdperken in de muziekgeschiedenis’. Brüggemann modereerde voor Sky het acht delig programma “Art in the City”, in het spoor van straatkunst. Ook ontwikkelde hij het concept voor de live-uitzending van het Bayreuth Festival voor Sky, dat hij ook modereert. Voor “Bayreuth – die Show” werd hij in 2018 genomineerd voor de Grimmeprijs. In 2019 ontving Axel Brüggemann de Beierse Televisieprijs in de categorie cultuur voor zijn moderatie en het boek “Bayreuth – die Show”.

Brüggemann houdt zich vooral bezig met het communiceren van klassieke muziek. In 2007, ontwikkelde en produceerde hij de cd-serie “Der Kleine Hörsaal”, waarin kinderen klassieke muzieksterren ontmoeten, en die in datzelfde jaar werd bekroond met de Echo Klassik. Na het schrijven van een Mozart-biografie voor kinderen, verscheen in 2010 het boek “Wie Krach zu Musik wird” (uitg. Beltz) en in 2013, verscheen zijn Wagner-biografie “Genie und Wahn” voor jongeren bij dezelfde uitgeverij. Brüggemann modereert sinds 2008, de publieke bezichtigingen van het Bayreuth Festival en sinds 2012, de bioscoopuitzendingen vanuit Bayreuth.

Brüggemann heeft samen met klassieke kunstenaars verschillende boeken geschreven, waaronder “Der letzte Walzer” met de pianist Rudolf Buchbinder en “Als ich die Stille fand: Ein Plädoyer gegen den Lärm der Welt”, met de dirigent Franz Welser-Möst, een pleidooi tegen het lawaai in de wereld. Sinds 2019 werkt Brüggemann ook als moderator voor Klassik Radio, waar hij onder meer de show Brüggemanns ontmoetingen heeft die ook als podcast verschijnt. Op 3 oktober 2021 vond op het Hamburg Film Festival, de première van zijn documentaire “Wagner, Bayreuth en de rest van de wereld” plaats.  Sinds februari 2022 leidt hij de wekelijkse podcast “Alles klar, Klassik?” doorheen actuele culturele en muziekevenementen.

Beeldformaat: NTSC 16:9

Geluidsformaat: PCM Stereo / DTS 5.1

Audiotalen: Duits, Engels, Japans

Ondertitels: Engels, Duits, Japans, Koreaans

Speelduur: 97 minuten

Aantal dvd’s: 1 (DVD 9)

Axel Brüggemann Global Wagner – From Bayreuth to the World dvd Naxos 2.110708

https://www.stretto.be/2017/04/16/richard-wagner/