Cor, VVincent an Goghs jongste broer, verhuisde naar Zuid-Afrika. In dat jaar schilderde Vincent de zonnebloemenserie. Gaf hij een achtste mee aan zijn broer…?
In een brief liet Vincent, Theo vanuit Arles weten, dat hij een reeks zonnebloemen wilde schilderen. Niets dan grote zonnebloemen, in totaal twaalf doeken, waarin de felle of gebroken chromaatgelen scherp zullen afsteken tegen verschillende blauwe achtergronden, van het bleekste Veronees tot koningsblauw, zo schreef hij. Het geheel, vervolgde hij, wordt dus een symfonie in blauw en geel.
De predikant Theodorus van Gogh en Anna Cornelia Carbentus (1819-1907), hadden precies een jaar voor geboorte van de schilder, ook al een zoon gekregen die zij Vincent noemden, hoewel het kind doodgeboren was. Na Vincent volgden nog drie zussen en twee broers, Anna, Theo, Willemien (Wil), Elisabeth (Lies) en Cor. In maart 1886 verliet Van Gogh onverwachts België en ging inwonen bij Theo in Parijs. Daar schilderde hij een eerste reeks van vier stillevens met zonnebloemen. In februari 1888 trok hij naar Arles in het zuiden van Frankrijk in de Camargue en betrok er vier kamers in een huurhuis, het “gele huis”, een huis aan de Place Lamartine. In 1889 liet hij zich vrijwillig opnemen in de instelling Saint-Paul-de-Mausole aan de voet van de Alpilles, Saint-Rémy-de-Provence.
Dat jaar schilderde Vincent van Gogh 7 stillevens, schilderijen van zonnebloemen. Die lieten verschillende perioden van bloei van de zonnebloemen zien, van volle bloei tot verwildering. Zijn broer, Cor (1867-1900) (foto), die tekenaar was, vertrok in dat jaar op tweeëntwintigjarige leeftijd, naar de provincie Transvaal in de Zuid-Afrikaansche Republiek. Op een feest in Pretoria ontmoette Cor de entomoloog Jacobus Swierstra en maakte kennis met de zusjes Niesje en Geesje Kwak, modellen voor de kimono-schilderijen van George Breitner. Zij waren net als Cor en Jacobus, naar de Transvaal geëmigreerd in de hoop op een betere toekomst. Ze raakten met elkaar bevriend. Wanneer in 1899 de Boerenoorlog uitbrak, en Jacobus en Cor opgeroepen werden zich te melden voor actieve dienst, gaf Cor zijn huisraad in bewaring in het museum waar Jacobus Swierstra werkte. Jacobus en Niesje kregen in Pretoria een dochter, Aafke. Vele jaren later is deze emigrantendochter terug in Zuid-Afrika om te zorgen voor haar zieke vader en is ze op zoek naar “De vaas met zonnebloemen”, het schilderij dat vroeger bij haar thuis hing. Het is de enige herinnering aan haar vroeg overleden moeder.
Het verhaal speelt zich af tegen de achtergrond van de grote emigratiegolf van Nederlanders naar Zuid-Afrika aan het einde begin van de 19de eeuw, afgewisseld met die van de jaren ‘50. Feit en fictie wisselen elkaar af. Dit ontroerend, diep menselijk verhaal over liefde, gemis, weemoed, kunst en oorlogsgeweld, gaat enerzijds over Jacobus Swierstra, Geesje en Niesje Kwak en over Cor van Gogh, en anderzijds gaat een tweede gedeelte over Aafke, dat zich situeert in de jaren ‘50 van de vorige eeuw. Elegant, sfeervol ge- en beschreven, tegen de achtergrond van feitelijke gebeurtenissen binnen hun historische context. De achtste zonnebloemen leest als een liefdesbrief over vriendschap en verlies, over de kracht van herinneringen, over de kunst om gelukkig te leven. Een aanrader.
Pauline Vijverberg werd in 1964 Japan geboren en bracht haar vroege jeugd door in Indonesië. Ze studeerde rechten in Nederland maar vertrok na haar afstuderen naar het buitenland. Nu woont ze met haar gezin in Johannesburg/Zuid-Afrika. Eerder verschenen van haar de romans “Onder de vlinderboom”, “Het suikervogeltje” en “Alexine”, boeken over krachtige vrouwen in Afrika en in Nederland, gebaseerd op waargebeurde, historische feiten.
Pauline Vijverberg De achtste zonnebloemen, de zoektocht naar Van Goghs verdwenen schilderij 366 bladz. uitg. Just Publishers ISBN 97890 8975 769 2
https://www.stretto.be/2017/04/02/de-hoge-gele-noot-van-gogh-en-muziek/
https://www.stretto.be/2017/12/24/dat-boek-is-subliem-henk-de-jong-over-van-gogh-en-thomas-a-kempis/