Picasso, Van Gogh en Duchamp: het zijn kunstenaars die de kunstgeschiedenis hebben bepaald. Maar in diezelfde tijd waren er ook belangrijke, vrouwelijke kunstenaars die vaak worden vergeten. Ze waren soms de muze van een mannelijke kunstenaar, maar vaker nog hun eigen muze. Het waren vrouwen die zo vrij mogelijk leefden en vochten voor wat ze belangrijk vonden, niet bang om zich aan de norm te ontworstelen.
Hun werk en hun levensverhalen zijn van even grote betekenis geweest voor de kunstgeschiedenis als voor de emancipatie van de vrouw. Ze behandelden thema’s die vandaag de dag nog steeds actueel zijn, gender, seksualiteit, moederschap, racisme en feminisme. Zij vormden en vormen daarom de ongeziene kant van de kunstgeschiedenis, waarvan de belangrijkste iconen altijd mannen zijn geweest. Het boek, “Ik ben mijn muze”, afgeleid van Frida Kahlo’s uitspraak, “I am my own muse. I am the subject I know best. The subject I want to better”, is een volledig in de graphic-novel-stijl, in zwart-wit getekende, visuele ode, afgewisseld met stukken tekst, aan 8 eigenzinnige, vrouwelijke kunstenaars onder wie Frida Kahlo, Charley Toorop en Artemisia Gentileschi, een combinatie van typografie, beeld en tekst. Elk verhaal op zich is een rijkelijk geïllustreerd kunstwerk.
“Dit boek is een poging om het verhaal te vertellen van een paar van de vrouwen die de kunstgeschiedenis aanvankelijk oversloeg”, schrijft Loes Faber, “Artemisia Gentileschi, Barones Elsa von Freytag-Loringhoven, Charley Toorop, Claude Cahun, Frida Kahlo, Amrita Sher-Gil, Elizabeth Catlett en Carolee Schneeman”. “Het boek is één groot onderzoek geweest, zowel visueel als inhoudelijk”, zo vernemen we. “Ik beweeg me al tekenend door hun levens en heb onderzocht hoe ze tot hun werk en hun thema’s zijn gekomen, wie ze ontmoetten, hoe ze hebben liefgehad, hoe ze lesgaven, kortom, hoe hun eigenzinnige levens gestalte kregen. De selectie van vrouwen is een persoonlijke, en daarmee onvermijdelijk beperkt. De samenstelling laat een breed scala aan disciplines zien, uit verschillende delen van de wereld. De alternatieve kijk op de kunstgeschiedenis die ik met dit boek heb getracht te bieden volgt de levensverhalen van de kunstenaars die ik koos, maar door de keuzes die ik heb gemaakt, is het voor een deel een subjectief, visueel boek geworden.”
Wat de vrouwen in dit boek met elkaar gemeen hebben, is het feit dat ze werk hebben gemaakt of uitspraken hebben gedaan over wat het betekent om vrouw te zijn in een bepaalde tijd, of zo geboren te zijn maar je niet zo te voelen. Dit betekent niet dat deze vrouwen allemaal altijd bewust hun vrouwelijkheid inzetten, becommentarieerden, of zich als feminist presenteerden. Ze wensten serieus genomen te worden om hun kunstenaarschap, niet per se altijd om hun vrouwelijke kunstenaarschap. Zulke labels plakken wij er nu op, terwijl dat in hun eigen tijd niet per definitie zo uitgesproken aanwezig was. Maar hun werk leeft voort en hun gedachtegoed krijgt nieuwe betekenis.
Loes Faber (°1987) maakt op geheel eigen wijze illustraties voor kranten en uitgeverijen, en voor eigen werk. Feminisme en de LGBTQ-community zijn favoriete thema’s. Daarnaast werkt ze als docente aan de Academie Minerva in Groningen in Illustratie en Artistiek onderzoek. Haar werk verscheen in o.a. de Volkskrant en De Standaard. Ze studeerde af op het vrouwelijk zelfportret in de beeldende kunst. “Ik ben mijn muze” is haar opvallend debuut.
Loes Faber Ik ben mijn muze Eigenzinnige vrouwen die de kunstgeschiedenis veranderden 214 bladz. uitg. Nijgh & van Ditmar ISBN 978 90 388 0850 5