“Choralis Constantinus 1508. Heinrich Isaac in Konstanz”, door het ensemble cantissimo o.l.v. Markus Utz, op het label Carus. Een prachtige herontdekking!

De “Choralis Constantinus” is een van de belangrijkste motetcollecties uit de Renaissance. Heinrich Isaac componeerde het in 1508, in opdracht van het kapittel van de kathedraal van Konstanz. Een groot aantal van de in totaal 375 motetten is nu echter grotendeels onbekend. Het ensemble cantissimo heeft een aantal jaren intensief aan de collectie gewerkt en hebben nu een selectie feestelijke motetten opgenomen als een indrukwekkend getuigenis van de eerste muzikale Gouden eeuw van de Renaissance.

Heinrich of Henricus Isaac (foto), werd geboren in Brabant, maar bracht het grootste deel van zijn leven door in Europa, van zijn geboorteland Vlaanderen tot het hof van Bourgondië, Oostenrijk, en vervolgens Italië en Duitsland. Op uitnodiging van Lorenzo Il Magnifico, verhuisde hij in 1488 naar Firenze, de stad waar hij een hoog aangeschreven en zeer bewonderd lid werd van het hof van de Medici. Na het overlijden van Lorenzo in 1492, werd hij in 1497, als “Arrigo il Tedesco”, ook de belangrijkste componist aan het hof van keizer Maximiliaan I van Habsburg (foto) tot aan zijn overlijden in 1517. Hij bracht met de keizer o.a. een periode door in Innsbruck, waar hij waarschijnlijk het beroemd lied, “Innsbruck, ich muss dich lassen” componeerde.

Als uiterst productieve en innovatieve componist, liet Isaac één van de belangrijkste muzikale erfenissen van zijn tijd na en onderscheidde zich door zijn absolute beheersing van contrapunt en polyfonie, een kunst waarin hij uiterst begaafd was, zowel in zijn religieuze werken als in zijn seculiere liederen en instrumentale muziek. Tot 1680, hoewel de sublieme kunst van zijn muziek in heel Europa zowel tijdens zijn leven als na zijn dood werd erkend en geprezen, werd het werk van Isaac echter geleidelijk gedegradeerd tot bibliotheken en muzikale archieven. Meer dan 400 jaar zouden voorbijgaan voor er opnieuw interesse was in zijn muziek.

De “Choralis Constantinus” is een verzameling van meer dan 375 op gregoriaanse gezangen gebaseerde polyfone motetten, meer bepaald, gebaseerd op het corresponderend gregoriaans voor de Introïtus, Alleluia en Communie, gecomponeerd door Heinrich Isaac en zijn leerling Ludwig Senfl. Het ontstaan van de collectie was een opdracht van de kathedraal van Konstanz aan Isaac, destijds de officiële hofcomponist van de Heilig Roomse keizer, Maximiliaan I., om een reeks motetten te componeren voor de speciale kerkelijke Feesten of Hoogdagen (Kerstmis, Maria, Pasen, Hemelvaart en Pinksteren, en Konradifest), die in het bisdom Konstanz aan de Bodensee werden gevierd. Isaac was nl. op dat moment (april-juli, 1508) met de keizer in Konstanz voor de Reichstag.

Na het overlijden van Isaac in 1517, verzamelde zijn leerling Ludwig Senfl, die lid was geweest van het koor van de keizerlijke kapel, muziek gecomponeerd voor Konstanz en voor het Habsburgs keizerlijk hof, voor de collectie die gepubliceerd werd door Hieronymus Formschneider in Neurenberg in drie delen (1550-1555), getiteld “Choralis Constantinus”. Een moderne uitgave verscheen in de volumes 10 en 32 van “Denkmäler der Tonkunst in Österreich”, uitgegeven door Anton Webern (foto), die leerling compositie was van Arnold Schönberg. Hij maakte dit deel als onderdeel van zijn proefschrift aan de Universiteit van Wenen, waarmee hij in 1906, bij Guido Adler, promoveerde.

Anton Webern merkte op dat de composities van Isaac, in zijn vele mooie, complexe vormen van polyfonie, die qua absolute beheersing van het contrapunt, vergelijkbaar waren met die van andere, illustere, Vlaamse componisten zoals Pierre de la Rue, Jacob Obrecht en Josquin des Prés, duidelijk opvielen door “de onfeilbare en uitzonderlijke levendigheid en onafhankelijkheid van de stemmen”. De grote belangstelling voor renaissancemuziek en voor de muziek van Heinrich Isaac in het bijzonder, zou een grote invloed hebben op Weberns eigen compositietechniek. Webern werd nl. één van de belangrijkste componisten van de dodecafonische en seriële school. In het voorwoord van de editie van de “Choralis Constantinus”, vestigde Webern onze aandacht op het belang van de componist uit de late 15de eeuw, en verklaarde wat hij zo bewonderde in Isaacs compositiekunst.

De uitvoerders zijn ensemble cantissimo en Concerto Dell’Ombra o.l.v. Markus Utz. De vocale solisten zijn Iris-Anna Deckert (sopraan), Korneel van Neste (alt), Philipp Claßen (tenor), en Israel Martins dos Reis (bas)

Markus Utz (foto) studeerde kerkmuziek, orgel en directie aan de Detmold State Academy of Music, directie aan de Royal Academy of Music in Stockholm en kreeg privé onderricht van Prof. Eric Ericson. Zijn studies werden gevolgd door lectoraten in directie aan de Universiteit van Uppsala (assistent Stefan Parkman) en de Musikhochschule Freiburg. Markus Utz is een veelzijdig dirigent, organist en pedagoog. Sinds 2007 is hij professor koordirectie aan de Zürich University of the Arts en sinds 2001, titulair organist aan de kathedraal van Konstanz. Sinds 2013 wordt hij regelmatig uitgenodigd als gastprofessor aan de prestigieuze School of Music van de Yale University. Als artistiek leider van het ensemble cantissimo, dat hij in 1994 oprichtte, heeft hij naam gemaakt in de internationale koorscene met nieuw ontdekt repertoire en veelgeprezen cd-opnames. De inmiddels omvangrijke discografie documenteert zijn stilistische veelzijdigheid.

Choralis Constantinus 1508. Heinrich Isaac in Konstanz ensemble cantissimo Markus Utz cd Carus 83.524

https://www.stretto.be/2022/08/05/singer-pur-en-ensemble-leones-brengen-vocale-muziek-van-ludwig-senfl-op-het-label-oehms/

https://www.stretto.be/2019/04/01/kaiser-maximilian-i-ein-groser-habsburger-een-prachttentoonstelling-in-de-osterreichische-nationalbibliothek-in-wenen/#more-17183