De ware tragedie van Maximilian en Carlota, de Europese aristocraten die in Mexico aan de macht kwamen met bloedige gevolgen… In zijn debuut beschrijft Edward Shawcross op meeslepende wijze deze vrijwel onbekende tragedie, waarvan de gevolgen voelbaar waren tot in de 20ste eeuw.
Op 19 juni 1867 werd keizer Ferdinand Maximiliaan door een vuurpeloton ter dood gebracht. Zijn laatste woorden luiden: “Lang leve Mexico, lang leve de onafhankelijkheid”. Zijn echtgenote, Carlota, eigenl. Charlotte van België, de enige dochter van Leopold I van België en Louise van Orléans, ging enige tijd in hun Italiaans zomerverblijf, het kasteel Miramare (foto) aan de Golf van Triëst, wonen, maar keerde uiteindelijk naar België terug.
Tot 1879 leefde ze afgezonderd in het Paviljoen van Tervuren en daarna woonde ze in het Kasteel Bouchout (foto) in Meise in België, waar ze, geteisterd door vlagen van hysterie en woede, tot waanzin verviel. De keizerin, de zus van de Belgische koning Leopold II, die nooit echt afscheid kon nemen van het paleis in Chapultepec, overleed in 1927 in Meise en werd begraven in de Koninklijke Crypte van Laken. Haar huwelijk was kinderloos gebleven. 
De executie was de climax van een buitengewoon machtsspel. De Oostenrijkse aartshertog, telg uit het illuster geslacht Habsburg en de jongere broer van de Oostenrijkse keizer Frans Jozef, was door Napoleon III in Mexico op de troon gezet. Maar, in plaats van de hem voorgespiegelde heldenontvangst wachtte hem een burgeroorlog waar hij niet tegen opgewassen was.
Napoleon III (foto) haalde, met de bedoeling de opkomst van het Amerikaans imperialisme te beteugelen, de jonge Oostenrijkse aartshertog en een Belgische prinses over om Europa te verlaten om keizer en keizerin van Mexico te worden. Maar, zij en hun gevolg kwamen aan in een door terreur geregeerd land waar de revolutionaire ijver nauwelijks werd onderdrukt door Franse troepen. Toen de Verenigde Staten, verlost van hun eigen burgeroorlog, de rebellen hielpen bij het terugdringen van de keizerlijke soldaten van Maximiliaan, trok het Frans leger zich terug en liet het jonge paar in de steek. Het regime viel uiteen. In het drama dat zich ontrolde speelden de wereldleiders van dat moment een hoofdrol en bleek Mexico het beslissend slagveld voor de wereldwijde machtsbalans tussen conservatieven en liberalen, monarchisten en republikeinen, het Oude Europa en de opkomende macht van de Nieuwe Wereld, de Verenigde Staten.
Van 1822 tot 1823 bestond het Eerste Mexicaans Keizerrijk, onder leiding van Augustín Cosme Damián de Itúrbide y Arámburu (1783-1824) (foto). Nadat hij omver was geworpen werd Mexico een republiek. In 1846 vielen de VS Mexico binnen en namen de helft van zijn nationaal grondgebied in beslag. De monarchisten nodigden Ferdinand Maximiliaan uit om in 1861 de troon te bestijgen, maar de monarchisten stonden aan de verslagen kant in de Mexicaanse burgeroorlog, die werd gewonnen door een groep liberalen onder leiding van Benito Juárez (foto), die democratisch en grondwettelijk geïnstalleerd werd als president. De monarchisten richtten zich tot de keizer van de Fransen, Napoleon III met de vraag om een paar duizend Franse troepen. Ze zouden Ferdinand Maximiliaan tot keizer uitroepen en het Mexicaanse volk zou zich voor zijn zaak scharen. Wat is er fout gegaan?
Mexico was in het midden van de 19de eeuw een instabiele monarchie, geteisterd door opstanden en burgeroorlogen, terwijl de meeste andere Latijns-Amerikaanse landen republieken werden. De annexatie van Texas door de Verenigde Staten leidde in 1846 tot het uitbreken van de Mexicaans-Amerikaanse Oorlog. Bij de vrede van Guadalupe Hidalgo in 1848 werd Mexico gedwongen de helft van zijn grondgebied af te staan. De oorlog plaveide de weg voor weer een machtsovername door de Mexicaanse generaal en dictator Santa Anna (foto) in 1853 maar twee jaar later werd hij definitief verdreven. De proclamatie van de liberale grondwet van 1857 leidde tot de Hervormingsoorlog tussen liberalen en conservatieven, die in 1861 uitliep op een liberale overwinning en de installatie van Benito Juárez als president. Deze kondigde een moratorium op het afbetalen van schulden af, wat leidde tot een interventie van Spanje, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.
Nadat duidelijk was geworden dat de Fransen met steun van de Mexicaanse conservatieven in Mexico een marionettenkeizerrijk wilden vestigen, trokken de Engelsen en Spanjaarden zich terug. Na een aanvankelijke nederlaag in de slag bij Puebla, waarin generaal Ignacio Zaragoza in mei 1862 de Fransen wist te verslaan, stond het Franse leger een jaar later alsnog in Mexico-Stad. De Oostenrijkse aartshertog Maximiliaan van Habsburg werd geïnstalleerd als keizer, maar Juárez gaf zich niet gewonnen en voerde vanuit het noorden van het land met zijn liberalen de strijd voort. De Fransen en monarchisten wisten het land nooit te pacificeren en in 1866 begonnen de liberalen een tegenoffensief. De terugtrekking van de Franse troepen eind dat jaar bezegelde het lot van Maximiliaan. In 1867 werd hij gefusilleerd en de republiek hersteld. Juárez en zijn opvolger, Sebastián Lerdo, zetten het liberaal hervormingsprogramma voort.
Grondig en gedegen gestoffeerd en levendig verteld, is “The Last Emperor of Mexico” het dramatisch verhaal over Europese overmoed en imperialistische aspiraties die botsten met revolutionaire ijver, en de Oude Wereld die brak met de Nieuwe. “The Last Emperor of Mexico The Dramatic Story of the Habsburg Archduke Who Created a Kingdom in the New World” werd vertaald door Arian Verheij.
Edward Shawcross is historicus en docent en promoveerde in geschiedenis aan University College London. Na zijn afstuderen aan de Universiteit van Oxford, woonde en werkte Edward Shawcross in Frankrijk, vervolgens Zuid-Korea en ten slotte in Colombia voor hij terugkeerde naar Londen, waar hij een doctoraat behaalde aan de UCL. Zijn onderzoek was gespecialiseerd in het Frans imperialisme in Latijns-Amerika en de Mexicaanse intellectuele gedachte die ten grondslag lag aan het Tweede Mexicaans Keizerrijk.
Edward Shawcross De laatste keizer van Mexico Hoe een Habsburgse aartshertog een rijk moest stichten in de Nieuwe Wereld 360 bladz. geïllustreerd uitg. Athenaeum – Polak & Van Gennep ISBN 978 90 253 1220 6